Israel-Palestine : जवळपास दोन वर्षांच्या शांततेनंतर मध्यपूर्वेत पुन्हा एकदा रक्तरंजित युद्ध सुरू झाले. शनिवारी, 7 ऑक्टोबर 2023 रोजी, हमासने गाझा पट्टीतून इस्रायलवर अचानक हल्ला केला, हा हल्ला इतका मोठा आणि धोकादायक होता की हमासने अवघ्या 20 मिनिटांत इस्रायलवर 5000 क्षेपणास्त्रे डागली. त्यानंतर इस्रायलनेही प्रत्युत्तर दिले आणि इस्रायली सैन्याने गाझा पट्टीतील हमासच्या ठाण्यांना लक्ष्य केले.
यापूर्वी 2021 मध्येही हमास आणि इस्रायलमध्ये 11 दिवस युद्ध झाले होते. सध्याच्या हल्ल्यांमुळे, इस्रायल आणि गाझा पट्टीमध्ये 2000 हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला आहे, तर दोन्ही बाजूंनी अनेक हजार लोक जखमी झाले आहेत. इस्त्रायल आणि पॅलेस्टाईनमधील या युद्धाचा जर्मन हुकूमशहा अॅडॉल्फ हिटलरशी काय संबंध आहे हे आज जाणून घेऊ. इस्रायल-पॅलेस्टाईन संघर्ष कसा सुरू झाला आणि त्यात हिटलरची भूमिका काय होती?
ज्यू पॅलेस्टाईनमध्ये कसे पोहोचले?
वास्तविक, इस्रायल आणि पॅलेस्टाईनमधील वाद शतकानुशतके जुना आहे. जेव्हा इस्रायल नावाचा कोणताही देश अस्तित्वात नव्हता तेव्हापासून हा वाद सुरू आहे. विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीला युरोपमध्ये ज्यूंची संख्या मोठी होती. परंतु जवळपास सर्वच देशांमध्ये त्यांच्याशी भेदभाव केला जात होता, त्यामुळे ते युरोप सोडून पॅलेस्टाईनमध्ये पोहोचू लागले. त्या वेळी पॅलेस्टाईन ऑट्टोमन साम्राज्य होते, जिथे अरब लोक राहत असत. याशिवाय, पॅलेस्टाईन हे धार्मिक दृष्टीकोनातूनही खूप महत्त्वाचे ठिकाण होते, कारण इथल्या जेरुसलेम शहरात मुस्लिम, ज्यू आणि ख्रिश्चनांचे वास्तव्य होते. तिन्ही धर्मांसाठी ते शहर अत्यंत पवित्र आहे.
ज्यूंनी वेगळ्या देशाची मागणी केली
जे ज्यू युरोपमधून आले आणि इथे स्थायिक होऊ लागले, त्यांना स्वतःसाठी एक नवीन देश हवा होता. पॅलेस्टाईन ही ज्यूंची भूमी असल्याचा दावा त्यांनी धार्मिक पुस्तकांचा हवाला देऊन करायला सुरुवात केली. या भागात ज्यूंची लोकसंख्या वाढली आणि मग त्यांचे अरब लोकांशी वाद आणि संघर्ष सुरू झाले. पहिल्या महायुद्धात ऑट्टोमन साम्राज्याचा पराभव झाला तेव्हा पॅलेस्टाईनचा भाग ब्रिटनच्या ताब्यात आला. महायुद्धातील विजयानंतर, फ्रान्स आणि ब्रिटनने मध्य पूर्वेची विभागणी केली, ज्यामुळे ज्यू आणि अरबांमध्ये तणाव निर्माण झाला.
या वादात हिटलरची भूमिका काय?
या इस्रायल पॅलेस्टाईन वादात हिटलरची भूमिका होती. खरे तर पहिल्या महायुद्धानंतर ज्यू मोठ्या संख्येने युरोप सोडून अमेरिका, ब्रिटन, दक्षिण अमेरिका, फ्रान्स आणि पॅलेस्टाईनमध्ये स्थायिक होऊ लागले. पण 1933 मध्ये जेव्हा अॅडॉल्फ हिटलर जर्मनीचा हुकूमशहा बनला तेव्हा ज्यूंच्या स्थलांतरात सर्वाधिक वाढ झाली. हिटलरच्या राजवटीत जर्मनीतील ज्यूंचा इतका छळ झाला की त्यांना देश सोडून पळून जावे लागले. बहुतेक ज्यूंनी पॅलेस्टाईनमध्ये येण्याचा निर्णय घेतला कारण त्यांनी या भूमीला त्यांची धार्मिक मातृभूमी मानले होते.
हिटलर ज्यूंना माणूस मानत नव्हता
एकेकाळी, पोलंड, जर्मनी आणि फ्रान्समध्ये ज्यूंची मोठी लोकसंख्या असायची. हिटलर हा जर्मनीतून ज्यूंच्या पलायनाचे कारण ठरत होता. खरे तर हिटलरने येथे वर्णद्वेषाचे साम्राज्य निर्माण केले. त्याच्यासाठी ज्यू हे मानव जातीचा अजिबात भाग नव्हते. हिटलरच्या काळात 6 दशलक्ष ज्यूंची हत्या करण्यात आली, त्यापैकी 1.5 दशलक्ष मुले होती. अशा स्थितीत जीव वाचवण्यासाठी तेथून पळून जाणेच ज्यूंना बरे वाटले. 1922 ते 1926 दरम्यान सुमारे 75 हजार ज्यू पॅलेस्टाईनमध्ये पोहोचले, तर 1935 मध्ये जर्मनीतील अत्याचार वाढल्यानंतर येथे पोहोचलेल्या ज्यूंची संख्या 60 हजार होती. त्यानंतर 1945 मध्ये दुसरे महायुद्ध संपल्यानंतर सर्व ज्यू युरोपमधून निघून गेले. स्वतःचा देश निर्माण करण्याच्या उद्देशाने ते पॅलेस्टाईनला जाऊ लागले.
देश घडवण्याची जबाबदारी ब्रिटनने पेलली
दुस-या महायुद्धानंतर ज्यूंसाठी नवीन देशाची मागणी सुरू झाली तेव्हा याची जबाबदारी ब्रिटनकडे आली. त्यानंतर 1947 मध्ये संयुक्त राष्ट्रांनी पॅलेस्टाईनमध्ये ज्यू आणि अरबांसाठी स्वतंत्र देश निर्माण करण्यासाठी मतदान घेतले. त्यावेळी यूएननेही स्पष्टपणे सांगितले होते की, तिन्ही धर्मांमध्ये विशेष मानले जाणारे जेरुसलेम हे आंतरराष्ट्रीय शहर राहील. यूएनच्या या निर्णयामुळे ज्यू खूश होते, मात्र या निर्णयाबाबत अरब लोकांमध्ये प्रचंड संताप होता. त्यामुळे या प्रस्तावाची अंमलबजावणी होऊ शकली नाही.
ज्यू नेत्यांनी इस्रायलची स्थापना केली
ब्रिटनने 1948 मध्ये पॅलेस्टाईन सोडले. ब्रिटनने पॅलेस्टाईन सोडल्यानंतर, ज्यू नेत्यांनी स्वतः 14 मे 1948 रोजी इस्रायलच्या स्थापनेची घोषणा केली. याला संयुक्त राष्ट्राकडून मान्यताही मिळाली. इस्रायलची घोषणा होताच इजिप्त, जॉर्डन, सीरिया आणि इराकने पॅलेस्टाईनच्या बाजूने या भागावर हल्ला केला. इस्रायल आणि पॅलेस्टाईनमधील हा पहिला संघर्ष होता. या युद्धानंतर अरबांसाठी वेगळी जमीन निश्चित करण्यात आली.
युद्धातील पराभवानंतर वेस्ट बँक अस्तित्वात आले
पॅलेस्टाईनसाठी लढणारे देश पराभूत झाले तेव्हा अरबांना पॅलेस्टाईनसाठी जमिनीचा एक छोटासा भाग मिळाला. युद्धानंतर अरब लोकांना जी जमीन मिळाली तिला वेस्ट बँक आणि गाझा म्हणतात. इस्रायल या दोन ठिकाणांच्या मधोमध आहे. त्यामुळे तेथे राहणाऱ्या अरब पॅलेस्टिनींवर संकट उभे राहिले. ज्यू सैन्याने येथे आपला ताबा प्रस्थापित करण्यास सुरुवात केली आणि साडेसात लाख पॅलेस्टिनींना पळून जाऊन इतर देशांमध्ये आश्रय घ्यावा लागला. दरम्यान, ज्यू आणि पॅलेस्टिनी यांच्यातील सर्वात मोठा वाद जेरुसलेमच्या संदर्भात निर्माण झाला. दोघेही जेरुसलेमवर नियंत्रण ठेवण्याचा दावा करतात आणि दोघेही ही आपली राजधानी असल्याचा दावा करतात. मग जेरुसलेम शहर पूर्व आणि पश्चिम विभागले गेले. पश्चिम जेरुसलेम इस्रायलच्या ताब्यात होते, तर पूर्वेला जॉर्डनचे सैन्य तैनात होते. कोणत्याही शांतता कराराशिवाय हे सर्व घडत होते.
इस्रायल-पॅलेस्टाईन पुन्हा युद्ध झाले
1967 मध्ये पुन्हा एकदा पॅलेस्टाईन आणि इस्रायलमध्ये युद्ध झाले. पण यावेळी इस्रायलने आणखी आक्रमकपणे हल्ला करत पॅलेस्टाईनचा मोठा भाग ताब्यात घेतला. त्याने वेस्ट बँक आणि गाझा दोन्ही काबीज केले. नंतर त्याने गाझा पट्टी सोडली, परंतु वेस्ट बँक आपल्या ताब्यात ठेवली. वर, पूर्व जेरुसलेम देखील इस्रायलच्या ताब्यात आले. पॅलेस्टिनी आता वेस्ट बँक आणि गाझा पट्टीमध्ये राहतात. दोन्ही भागात सुमारे 45 किलोमीटरचे अंतर आहे. गाझा पट्टी हा 41 किलोमीटर लांबीचा परिसर आहे, ज्याची रुंदी फक्त 6 ते 13 किलोमीटर आहे. गाझाची 51 किलोमीटर लांबीची सीमा इस्रायलला लागून आहे. सध्या गाझा पट्टी हमासच्या ताब्यात आहे.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
