आहार‘मूल्य’ : डाळी, उसळी आणि पोषणमूल्ये

- अवंती दामले, आहारतज्ज्ञ आणि सल्लागार

शरीराच्या निकोप वाढीसाठी, झीज भरून येण्यासाठी प्रथिनांची गरज असते. प्रथिनं ही वनस्पतीजन्य व प्राणीज अशी दोन्ही प्रकारची असतात. डाळी आणि कडधान्यं, उसळी हे चवदार, पोषणमूल्यं असणारे प्रथिनांचे प्रकार आहेत.

पोषक डाळी

१) अँटिऑक्सिडंट्स असतात.

२) वाईट कोलेस्टेरॉल कमी करण्यास मदतरूप.

३) ग्लायसेमिक इंडेक्स कमी.

४) फायबरयुक्त.

५) प्रथिनयुक्त.

विविध डाळी आणि पोषणमूल्ये

१) चणाडाळ

• प्रथिनयुक्त

• लोह, कॅल्‍शियमयुक्त

• फायबरयुक्त

२) मसूर डाळ

• प्रथिनयुक्त

• लोह, कॅल्शियमयुक्त

• झिंक, मॅग्नेशियमसारखी क्षार देणारी

३) तूर डाळ

• ऊर्जा मिळते

• प्रथिनयुक्त

• पचनास सोपी

• झिंक, मॅग्नेशियमयुक्त

• रक्तातील शर्करा मर्यादित राखते

४) उडीद डाळ

• प्रथिनयुक्त

• जीवनसत्त्व बी; प्रथिनयुक्‍त

• पोटॅशियम, कॅल्शियम, लोहयुक्त

५) मूग डाळ

• पचनासाठी हलकी

• ग्लायसेमिक इंडेक्स कमी - क्षार व फायबर‌युक्त

अख्खे मूग, चवळी, चणा, मसूर, उडीद, तूर, हुलगा इत्यादी पदार्थ सालासकट असल्यानं फायबरयुक्त, क्षार व प्रथिनयुक्त असतात. त्यांचा वापर त्यांना मोड आणून केल्यास त्यांचं योग्य प्रकारे शोषण होण्यास मदत होते.

आहारातील सोप्या टिप्स

डाळी, उसळीचा वापर करताना

• डाळी किमान पाच-सात तास भिजवून घेतल्यास डाळींमधील स्टार्चचं विघटन जलद होतं आणि पचन सुलभ होतं.

• अपूर्ण इन्सेन्शियल अमिनो अॅसिड्समुळे नेहमी डाळी व उसळी धान्यांबरोबर खाव्यात. म्हणजे शोषण होण्यास व चांगली प्रथिने शरीराला मिळण्यास मदत होते.

• डाळी- उसळींची पोषणमूल्ये वाढवण्यासाठी त्यामध्ये हिंग, ओवा, जिरं, धणे, आलं-लसूण इत्यादी घटकांचा वापर करावा.

• पचन चांगले होण्यासाठी डाळींमध्ये तूप किंवा ओला नारळ किंवा खोबऱ्याच्या तेलाचा वापर करावा.

• सालासकट कडधान्ये खाताना त्यांना मोड आणावेत.

• डाळी व उसळी आपण आहारात भाज्यांमध्ये व्यंजन म्हणून, पीठ म्हणून, कढण, सूप स्वरूपात, आंबवून, उकडून, सॅलड-कोशिंबीर यांमध्ये घेऊ शकतो.