हार्मोन्स चाचण्या

- डॉ. विराज वैद्य, संस्थापक, मेधा-एआय

जीवनाच्या गुंतागुंतीच्या नृत्यात, तुमच्या शरीराची लय एका न पाहिलेल्या ऑर्केस्ट्रॉद्वारे सेट केली जाते. हा ऑर्केस्ट्रॉ म्हणजे हार्मोन्स. हे केमिकल मेसेंजर मूड बदलण्यापासून ते चयापचयापर्यंत तुमच्या शरीराची कार्ये व्यवस्थित करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात; पण हा ऑर्केस्ट्रा चुकीच्या नोटला स्पर्श करतो तेव्हा काय होते? तिथेच हार्मोन्स म्हणजे संप्रेरक चाचण्या चित्रात येतात, तुमच्या शरीराचे ‘ट्यून चेकर्स’ म्हणून काम करतात.

हार्मोन्स तुमच्या शरीरातील संगीत दिग्दर्शकांसारखे असतात, जे तुमच्या दैनंदिन कार्यांची सिम्फनी आयोजित करतात. ते संतुलनात असतात, तेव्हा तुम्हाला स्वतःला आपण सर्वोत्कृष्ट असल्यासारखे वाटेल- उत्साही, केंद्रित आणि भावनिकदृष्ट्या स्थिर. तथापि, जेव्हा ते योग्य प्रमाणात नसतात, तेव्हा यामुळे थकवा आणि वजनातील बदलांपासून ते मधुमेह किंवा थायरॉईड विकारांसारख्या गंभीर परिस्थितींपर्यंत आरोग्याच्या समस्या उद्‍भवू शकतात.

हार्मोन्स चाचण्या

हार्मोन्स चाचण्या म्हणजे एक प्रकारची ध्वनी तपासणी आहे, जी तुमचे अंतर्गत संगीत दिग्दर्शक चांगल्या प्रकारे कार्य करत आहेत की नाही हे ओळखण्यास मदत करते. चला काही प्रमुख घटकांवर एक नजर टाकूया :

थायरॉईड हार्मोन्स : TSH, T3 आणि T4 सारख्या चाचण्या तुमच्या थायरॉईड ग्रंथीची कार्यक्षमता मोजतात, जी ऊर्जा आणि चयापचय नियंत्रित करते.

कॉर्टिसोल : यांना ‘तणाव संप्रेरक’ म्हणून ओळखले जाते. त्याची पातळी ताणतणावांबाबत माहिती देऊ शकते.

लैंगिक हार्मोन्स : इस्ट्रोजेन, प्रोजेस्टेरॉन आणि टेस्टोस्टेरॉनच्या चाचण्या अनियमित कालावधीपासून मूड स्विंग आणि कामवासनेतील चढउतारांपर्यंत बरेच काही स्पष्ट करू शकतात.

प्रश्नमंजूषा

तुमच्या शरीराचा ऑर्केस्ट्रा, ट्यूनच्या बाहेर आहे का ते तपासूया. खालीलपैकी ‘होय’ किंवा ‘नाही’ असे उत्तर द्या.

१. कितीही विश्रांती घेतली, तरी तुम्हाला अनेकदा थकवा जाणवतो का?

२. स्पष्ट कारणाशिवाय अचानक वजनात बदल तुमच्या लक्षात आला आहे का?

३. अनियंत्रित मूड स्विंग्ज जाणवतात का?

४. तुमची त्वचा किंवा केस अलीकडे वेगळे वाटतात का? खूप कोरडे किंवा खूप तेलकट?

५. थकलेले असतानाही तुम्हाला झोपायला त्रास होतो का?

तुम्ही यापैकी अनेक प्रश्नांची उत्तरे ‘होय’ दिल्यास, तुमच्या हार्मोनल ऑर्केस्ट्राला ट्यून-अपची आवश्यकता असल्याचे हे लक्षण असू शकते.

काही महत्त्वाचे मुद्दे

आपल्या शरीरातील संगीत सुंदरपणे वाजण्यासाठी हार्मोन्सचे संतुलन खूप महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे, तुमच्या अंतर्गत वाद्यवृंदाचा ताल बिघडल्याची शंका असल्यास, डॉक्टरांशी सल्लामसलत करण्याची आणि तुमची संप्रेरक पातळी तपासण्याचा विचार करण्याची वेळ येऊ शकते.