खेलेगा इंडिया... : आहार आणि व्यायाम

- महेंद्र गोखले

निरोगी जीवनशैलीचे नियोजन करण्यासाठी अनेक महत्त्वाच्या पायऱ्या आहेत. निरोगी राहण्याची इच्छा आहे त्यांनी आहार आणि फिटनेस यामधील समन्वय साधावा. अनेक लोकांचा असा विश्वास आहे की नियमितपणे व्यायाम करणे ही निरोगी शरीर आणि मनाची गुरुकिल्ली आहे. परंतु योग्य आहाराचे नियोजन हे फिटनेसइतकेच महत्त्वाचे आहे.

कॅलरीची कमतरता आणि वजन

तुम्ही कितीही व्यायाम केलात तरी दिवसभरासाठी तुमच्या एकूण कॅलरी मोजण्यावर लक्ष ठेवणे महत्त्वाचे आहे. तुम्ही खाल्ल्यापेक्षा जास्त कॅलरी बर्न करत असल्यास तुमचे वजन कमी होईल. तुम्हाला दर महिन्याला सुमारे २ किलो वजन कमी करायचे असल्यास तुम्ही रोजच्या कॅलरीज खाण्याचे प्रमाण ५००ने कमी करावे लागेल. तुमच्या कॅलरीज केवळ ५००ने कमी करणे शक्य असेल किंवा त्यातील काही कॅलरीज व्यायामाने बर्न करा. अपेक्षित वजन कमी होणे ८० टक्के आहारामुळे आणि २० टक्के व्यायामामुळे शक्य होते.

न्यूट्रिशन आणि उत्तम आरोग्य

तुमचे एकूणच आरोग्य उत्तम ठेवण्यासाठी न्यूट्रिशन महत्त्वाचे असते. तुमच्या शरीराला ऊर्जेसाठी कार्बोहायड्रेट्स, स्नायूंच्या वाढीसाठी आणि शरीराच्या टिशूजसाठी प्रोटिन्स आणि शरीराला हायड्रेट ठेवण्यासाठी आणि तापमान नियंत्रित ठेवण्यासाठी पाण्याची गरज असते. कार्बोहायड्रेट्सवर जास्त नियंत्रण ठेवल्यास त्यांच्या कमी प्रमाणामुळे व्यायाम करण्यासाठी ऊर्जा कमी पडू शकते कारण शरीराला सहज उपलब्ध ऊर्जेवर लक्ष केंद्रित करावे लागेल. मधुमेह, लठ्ठपणा, उच्च रक्तदाब आणि हृदयविकार यासारख्या दीर्घकालीन परिस्थितींना नियंत्रणात ठेवण्यासाठी आहार आणि व्यायाम एकत्र काम करू शकतात.

वेट ट्रेनिंगचे महत्त्व

वेट ट्रेनिंग हा तुमच्या साप्ताहिक व्यायामाचा आवश्यक भाग असावा. सांधे आणि हाडांच्या आरोग्यासाठी वेट ट्रेनिंग आवश्यक आहे. हे शरीराचे संतुलन, स्नायूंची ताकद, लवचिकता, सहनशक्ती, हृदयाची तंदुरुस्ती आणि सहनशक्ती सुधारते, तसेच वजन नियंत्रणात मदत करते आणि लोकांना मनातून उत्साही वाटते. सर्वसाधारण व्यायाम शरीरातील भुकेच्या ‘ग्रेलीन’ हार्मोन्सची पातळी कमी करते. तसेच ‘लेप्टिन’ जे भूक कमी करणारे हार्मोन्स आहेत त्याची पातळी वाढवते. हा प्रभाव काही लोकांना, इतर कोणतेही घटक काहीही परिणाम करत असतील तरी, व्यायामाने वजन कमी करण्यासाठी उपयोगी ठरतो.

आहारातील आवश्यक बदल

संपूर्ण शरीराच्या आरोग्याला चालना देण्यासाठी, तुम्ही जास्त साखर, खूपच रिफाइंड कार्बोहायड्रेट्स, फास्ट फूड पूर्णपणे टाळणे चांगले. भरपूर फळे, भाज्या, फायबर, निरोगी कार्बोहायड्रेट्स आणि हलके मांस किंवा प्रोटीन्सयुक्त भाज्या असलेला पूर्ण आणि वैविध्यपूर्ण आहार असावा. शरीर आणि मन चांगले राहायचे आहे त्यांनी योग्य आहार घेणे आवश्यक आहे. सकस आहार न घेणे किंवा उपवास न करणे हे देखील वाईट परिणाम करणारे घटक आहेत. योग्य आहार घेत नाहीत त्यांना अशक्तपणा, टाइप-२ मधुमेह, हृदयविकार, स्ट्रोक, खालावलेले मानसिक आरोग्य आणि संसर्गाचा धोका जास्त असतो. निरोगी आहार आणि व्यायाम याचे नियोजन करताना, प्रत्येकाने घटकांची आणि पोषणाच्या मूलभूत तत्त्वांची माहिती घेणे गरजेचे आहे. निरोगी आरोग्यासाठी आहार आणि व्यायाम यामध्ये संतुलन राखणे महत्त्वाचे आहे. तुमचा आहार आणि व्यायाम योग्यरीत्या संतुलित करण्यासाठी आखीव परंतु संयमित दृष्टिकोन ठेवणे गरजेचे आहे.