तेले आणि स्निग्ध पदार्थ

- गौरी शिंगोटे, आर. डी., सी.ई.ओ. जुविनेट वेलबिंग

स्निग्ध पदार्थ आणि तेले हा आपल्या आहाराचा एक आवश्यक भाग आहे. यामुळे आपल्याला निरोगी राहण्यास मदत होते, ऊर्जा मिळते व आपल्या जेवणातील पदार्थ चवदार बनण्यास मदत होते. आपण निरनिराळी तेले व स्निग्ध पदार्थ, त्यांचे फायदे, त्यांचे आरोग्यावर होणारे परिणाम व स्वयंपाकातील उपयोग याबद्दल जाणून घेऊ.

लोणी (बटर)

पोषण गुणवत्ता : लोण्यामध्ये भरपूर सॅच्युरेटेड फॅट्स (संतृप्त चरबी) असून, जीवनसत्त्व अ, ड, ई व के आणि संयुग्मित लिनोलिक ॲसिड असते.

आरोग्यावरील परिणाम : योग्य प्रमाणात खाल्ल्यास लोणी आपल्या शरीरास जीवनसत्त्वांचे शोषण करून ऊर्जा पुरवण्यास मदत करते. परंतु, जास्त सॅच्युरेटेड फॅट्समुळे जास्त प्रमाणात खाल्ले गेल्यास हृदयविकाराचा धोका संभवतो.

तूप

पोषण गुणवत्ता : तुपामध्ये ब्युटिरेट, जीवनसत्त्व अ, ड, ई व के आणि मिडियम-चेन फॅटी ॲसिड्स असतात.

आरोग्यावरील परिणाम : तूप हे पचनास मदत करणारे व सूज कमी करणारे म्हणून ओळखले जाते. जास्त प्रमाणात खाल्ले गेल्यास मात्र कोलेस्टेराॅलचे प्रमाण वाढू शकते.

प्राणिज्य चरबी (लार्ड, टॅलो)

पोषण गुणवत्ता : या चरबीत जास्त प्रमाणात सॅच्युरेटेड, मोनोअनसॅच्युरेटेड फॅट्स, कोलेस्टेराॅल व चरबी विद्रव्य (चरबीत विरघळणारे-फॅट सोल्युबल) जीवनसत्त्वे असतात.

आरोग्यावरील परिणाम : पदार्थाची चव वाढवून ऊर्जा वाढवू शकतात परंतु जास्त प्रमाणात खाल्ले गेल्यास हृदयविकार होण्यात भर पडते.

सुक्या मेव्याची तेले (बदाम, अक्रोड)

पोषण गुणवत्ता : ही तेले मोनोअनसॅच्युरेटेड फॅट्स, ओमेगा-३ फॅटी ॲसिड्स व ॲन्टिऑक्सिडंट्सनी समृद्ध असतात.

आरोग्यावरील परिणाम : ही तेले हृदयाच्या आरोग्यासाठी साह्य करतात, सूज कमी करतात आणि आवश्यक फॅटी ॲसिड्स पुरवतात; परंतु जास्त प्रमाण कॅलरीज

वाढवते.

बियांची तेले (सूर्यफूल, तीळ)

पोषण गुणवत्ता : पाॅलिअनसॅच्युरेटेड फॅट्स, ई जीवनसत्त्व आणि ओमेगा-६ फॅटी ॲसिड्सनी युक्त असतात.

आरोग्यावरील परिणाम : सूज कमी करण्यासाठी व पेशींच्या कार्यासाठी आवश्यक असतात; परंतु ओमेगा-३ च्या सेवनाशी असमतोल झाल्यास सूज येण्याचा संभव असतो.

कोंडा आणि वनस्पती तेले (राईस ब्रॅन, ऑलिव्ह)

पोषण गुणवत्ता : या तेलात मोनोअनसॅच्युरेटेड फॅट्स, फायटोस्टेराॅल्स व ॲन्टिऑक्सिडंट्स असतात.

आरोग्यावरील परिणाम : हृदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर असतात व कोलेस्टेराॅलची मात्रा कमी करू शकतात. जास्त प्रमाणातील सेवन कॅलरीज वाढवू शकतात.

हायड्रोजनयुक्त स्निग्ध पदार्थ (मार्गारिन, शाॅर्टनिंग)

पोषण गुणवत्ता : यामध्ये ट्रान्सफॅट्स आणि काही प्रमाणात हायड्रोजनयुक्त तेले असतात.

आरोग्यावरील परिणाम : हृदयविकाराचा धोका वाढवते. सूज येणे; तसेच इन्सुलिन प्रतिकार यासारखे धोके संभवतात. स्निग्ध पदार्थ आणि तेलाची शरीरातील भूमिका, आरोग्यावरील परिणाम आदी गोष्टींबाबत पुढील भागात माहिती घेऊ.