World Heart Day 2024 : हृदयविकाराचा झटका आल्यानंतर महत्त्वाचा ठरतो तो एक तास, या गोष्टी लक्षात ठेवा एखाद्याचा जीवही वाचू शकतो

World Heart Day :

कोणताही आजारी दिसत नसलेला व्यक्ती आजकाल हृदयविकारासारख्या गंभीर आजाराने ग्रस्त आहे.कारण, हृदयविकार हा जगभरातील सर्वात वेगाने वाढणारी आरोग्य समस्या आहे. जी सर्व वयोगटातील लोकांना प्रभावित करत आहे.

हृदयविकाराच्या धक्क्याने दरवर्षी लाखो लोक मृत्युमुखी पडतात. अशा लोकांचे काही व्हिडिओही व्हायरल होतात. ज्यात लोक नाचत असतात, भाषण देत असतात ते लोक अचानक स्टेजवर, किंवा कार्यस्थळीच मृत्यूमुखी पडतात. त्यांचे निधन हृदयविकाराने झालेले स्पष्ट होते.

हृदयविकाराचा विळखा सर्वच वयोगटातील लोकांना पडला आहे. कोरोना महामारीनंतर त्याचा धोका आणखी वाढला आहे. प्रत्येकाने आपल्या हृदयाच्या आरोग्याकडे गांभीर्याने लक्ष देण्याची गरज असल्याचे आरोग्य तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.

हृदयविकार आणि त्यासंबंधित आजारांबद्दल जागरूकता वाढवणे आणि त्याच्या प्रतिबंधाबद्दल लोकांना शिक्षित करणे या उद्देशाने दरवर्षी 29 सप्टेंबर रोजी जागतिक हृदय दिन साजरा केला जातो. आज आपण हृदयविकार आलेल्य व्यक्तीला काही प्रथोमोपचार दिल्यास त्याचा जीव वाचतो. सीपीआर आणि आपत्कालीन उपचार दिल्यास यातील अनेकांचे प्राण वाचू शकतात.

हृदयविकाराचा झटका आणि हृदयविकाराच्या झटक्यांसारख्या प्रकरणांमध्ये, प्रत्येक मिनिट मौल्यवान आहे, जर 'गोल्डन टाइम' परिस्थिती समजून घेतली तर जीवघेणा धोका कमी होऊ शकतो. अपोलो रुग्णालयातील हृदयरोगतज्ज्ञ डॉ. निरंजन हिरेमठ यांनी एका वृत्तवाहिनीशी बोलताना सांगितले की, हृदयविकाराचा झटका आल्यास 'गोल्डन अवर' म्हणजे पहिला तास  खूप महत्त्वाचा असतो. (World Heart Day 2024 )

हृदयविकाराच्या झटक्यानंतर ही पहिली 60 मिनिटे आहेत ज्यात त्वरित वैद्यकीय मदत मिळणे सर्वात महत्वाचे आहे. हृदयविकाराचा झटका-हृदयविकाराचा झटका आल्यास वेळेवर लक्षणे ओळखून CPR दिल्यास जगण्याची शक्यता 69-70 टक्क्यांनी वाढते,अशी माहितीही त्यांनी दिली.

हृदयविकाराच्या लक्षणांकडे दुर्लक्ष करू नका  

आरोग्य तज्ञ म्हणतात, हृदयविकाराची अनेक कारणे असू शकतात. ज्या लोकांच्या कुटुंबात आधीच हृदयविकार, कोलेस्टेरॉल किंवा रक्तदाबाच्या समस्या आहेत त्यांनी हृदयविकाराबाबत सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे. हृदयविकाराच्या झटक्यासाठी उच्च रक्तदाब हा एक प्रमुख जोखीम घटक मानला जातो. हृदयविकाराचा झटका आल्यास, काही लक्षणांकडे लक्ष देणे सर्वात महत्त्वाचे ठरते.

जर एखाद्याला श्वासोच्छवासाचा त्रास, तीव्र वेदना किंवा छातीत जडपणा, जास्त थकवा, जास्त घाम येणे किंवा चक्कर येणे अशी समस्या येत असेल तर ते हृदयविकाराच्या झटक्याचे लक्षण मानले जाऊ शकते. काही वेळा अशा घटना कोणत्याही पूर्वसूचनेशिवाय घडतात.

पहिल्या ६० मिनिटात सीपीआर आणि आपत्कालीन उपचार आवश्यक 

गोल्डन अवर दरम्यान सीपीआर देणे हा लोकांचे जीव वाचवण्याचा सर्वात प्रभावी मार्ग असल्याचे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे. कार्डिओपल्मोनरी रिसुसिटेशन (CPR) हे एक जीवन वाचवणारे तंत्र आहे. जे हृदयविकाराच्या झटक्यासारख्या आपत्कालीन परिस्थितीत जीवन वाचवणारे सिद्ध करू शकते. हृदयविकाराचा झटका आल्यास, छाती योग्य वेगाने दाबण्याची ही प्रक्रिया रक्ताभिसरण योग्य राखण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकते.

शरीराच्या या सिग्नलकडे गंभीरपणे लक्ष द्या

डॉक्टर म्हणतात की हृदयविकाराच्या झटक्यासारख्या घातक परिस्थिती टाळण्यासाठी, हृदयविकाराच्या लक्षणांकडे गांभीर्याने लक्ष देणे आवश्यक आहे. जर तुम्हाला चक्कर येणे, डोके दुखणे यांसारख्या समस्या येत असतील तर हे हृदयाशी संबंधित समस्यांचे लक्षण असू शकते.

जर तुम्हाला ही लक्षणे जाणवत असतील तर झोपा आणि आराम करा. हृदयविकाराचा झटका आल्यास एस्पिरिनची गोळी ताबडतोब घेतल्यास रक्त गोठण्याची समस्या कमी होऊ शकते.

सीपीआर कसा दिला जातो?  

रुग्ण बेशुद्ध पडल्यानंतर लगेचच त्याला जमिनीवर सरळ झोपवावे. सीपीआर देणाऱ्याने गुडघ्यावर बसून, आपले दोन्ही तळहात एका रेषेत धरुन रुग्णाच्या छातीवर मध्यभागी दाबावे. यावेळी छातीवर पाच सेंमी इतका दाब हाताने द्यावा व सोडावा.

एका मिनिटाला १०० ते ११० वेळा ही प्रक्रिया करावी तसेच ३० वेळा दाब दिल्यानंतर रुग्णाला एकदा तोंडाने श्‍वास द्यावा. रुग्ण शुद्धीवर येईपर्यंत किंवा रुग्णालयात पोचेपर्यंत ‘सीपीआर’ द्यावा.