पावसाचा खंड..आणि चाळीसगावातील १४ लघु प्रकल्पांत ठणठणाट

मेहुणबारेः गेल्या वर्षीपेक्षा यंदा पाहिजे तसा पाऊस झाला नसल्याने गिरणा धरण ( Girna dam) अवघे ५ टक्के, तर मन्याड धरणात (Mnyad dam) १० टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. चाळीसगाव तालुक्यातील १४ लघु प्रकल्पांत साठा नसल्याने ठणठणाट आहे. बहुतांश प्रकल्पांना मोठ्या प्रमाणावर गळती (Dam Spill) आहे. त्यांची पाणीगळती रोखण्यासाठी उपाययोजना करण्याची गरज आहे. जनावरांचा पाण्याचा प्रश्न गंभीर बनला (Water crisis)असून, त्यामुळे आगामी काळात हे प्रकल्प पूर्ण क्षमतेने भरतील की नाही याची चिंता लागून आहे.

(low water storage in forteen small dams in chalisgaon taluka low rainfall)

चाळीसगाव तालुक्यात यंदा मॉन्सूनपूर्व पावसाने जोरदार हजेरी लावली. मॉन्सून सुरू होताच पाऊसदेखील गायब झाला. मॉन्सूनपूर्व पावसाच्या भरशावर अनेक शेतकऱ्यांनी कपाशीची लागवड केली. त्यानंतर पाऊस गायब झाल्याने शेतकऱ्यांमध्ये चिंता वाढली होती. तालुक्यात दुबार पेरणीचे संकट ओढावतेय की काय अशी स्थिती असताना तब्बल १५ ते २० दिवसांच्या विश्रांतीनंतर पावसाचे आगमन झाले. या पावसामुळे पिकांना जीवदान मिळाले. त्यानंतर अधूनमधून कमी-अधिक प्रमाणात पाऊस झाल्याने खोळंबलेल्या पेरण्या आटोपल्या. सद्यःस्थितीत दमदार पावसाची अत्यंत गरज आहे. पिकांची स्थिती चांगली असली तरी गेल्या तीन-चार दिवसांपासून वाऱ्याची दिशा बदलल्याने आणि वाऱ्याचा वेग वाढल्याने जमिनीची ओल कमी होत चालली आहे, अशा स्थितीत दमदार पावसाची प्रतीक्षा कायम आहे. चाळीसगाव तालुक्यातील सर्वांत मोठा मध्यम प्रकल्प असलेल्या मन्याड धरणातही जेमतेम २७ टक्केच पाणीसाठा आहे. पावसाळा सुरू होण्यापूर्वी मन्याडमध्ये अवघा १७ टक्के साठा होता तो आजअखेर २७ टक्क्यांवर पोचला आहे. म्हणजे पावसाच्या दोन महिन्यांत मन्याडमध्ये केवळ १० टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. याचा अर्थ मन्याड परिसरातही कमी पाऊस झाल्याने त्याचा फटका पाणीपातळी न वाढण्यास बसला आहे. मन्याड धरणही गेल्या वर्षी परतीच्या दमदार पावसामुळे १०० टक्के भरले होते.

धरणांची स्थिती चिंताजनक
पावसाचे महत्त्वाचे दोन महिने उलटले तरी सद्यःस्थितीत गिरणा धरणात केवळ ३८ टक्के साठा आहे. पावसाळा सुरू होण्यापूर्वी या धरणात ३३ टक्के साठा होता, दोन महिन्यांत केवळ ५ टक्क्यांनी वाढ झाली. गेल्या दोन वर्षांपासून गिरणा धरण १०० टक्के भरत आहे. गिरणाच्या उगम स्थानावरील हरणबारी, केळझर, चणकापूर ही धरणे भरल्याशिवाय गिरणाच्या पातळीत वाढ होत नाही. त्यामुळे उर्वरित पावसाळ्यात तरी वरील धरणे ओव्हरफ्लो झाल्यास गिरणाच्या पाणीसाठ्यात वाढ होऊ शकते. गेल्या वर्षी सप्टेंबरमध्ये गिरणा १०० टक्के भरले होते. गिरणावर जळगाव जिल्ह्यातील पाणीपुरवठा योजना अवलंबून आहे तर त हजारो हेक्टर शेतीला गिरणाचा फायदा होतो.

१४ प्रकल्पांमध्येही ठणठणाट
चाळीसगाव तालुक्यातील १४ लघु प्रकल्प सध्या कोरडेठाक आहेत. दोन महिने उलटूनही पावसाचा जोर कमी असल्याने त्याचा परिणाम या प्रकल्पांवर झाला आहे, तर काही प्रकल्पांना गळती आहे. हातगाव- १, खडकीसिम, पिंप्री उंबरहोळ, वाघला- १, ब्राह्मणशेवगे, पिंपरखेड, कुंझर- २, वाघला- २, वलठाण, राजदेहरे, पथराड व कृष्णापुरी हे लघु प्रकल्प गेल्या वर्षी सप्टेंबरमध्ये ओव्हरफ्लो झाले होते, तर बोरखेडा व देवळी भोरस या प्रकल्पांमध्ये समाधानकारक साठा होता. यंदा जुलै संपत आला तरी या प्रकल्पांमध्ये पाणीसाठा शून्य असल्याने या प्रकल्पांवर अवलंबून असून, शेतकऱ्यांच्या चिंतेत भर पडली आहे.