तणाव आणि आपण

- डॉ. मलिहा साबळे, मानसिक आरोग्यतज्ज्ञ, संस्थापक व संचालक - द हेल्दी माइंड

तणाव हा एक शारीरिक, मानसिक किंवा भावनिक घटक आहे, ज्यामुळे मानसिक किंवा शारीरिक तणाव होतो. तथापि, आपण ज्या पद्धतीने तणावाला प्रतिसाद देतो, तो आपल्या एकंदर आरोग्ययंत्रणेत मोठा फरक पाडतो. त्याचा मनावर आणि शरीरावर परिणाम होतो.

थोडासा ताण हा चांगला असतो, कारण तो दैनंदिन क्रियाकलाप करण्यास मदत करू शकतो; पण जास्त ताणामुळे शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याच्या समस्या उद्‍भवू शकतात. तणावाचा सामना कसा करायचा हे शिकल्याने आपल्याला कमी दडपल्यासारखे वाटू शकते आणि आरोग्यास बळ मिळते.

तणावामुळे आपल्याला आराम करणे कठीण होते आणि त्यामुळे चिंता आणि चिडचिड यांसह अनेक प्रकारच्या भावना येऊ शकतात. तणाव असतो तेव्हा आपल्याला लक्ष केंद्रित करणे कठीण होऊ शकते. आपल्याला डोकेदुखी किंवा शरीरातील इतर वेदना, पोट खराब होणे किंवा झोपेचा त्रास होऊ शकतो. आपण आपली भूक गमावू शकतो किंवा नेहमीपेक्षा जास्त खातो.

दीर्घकालीन तणावामुळे आधीच अस्तित्वात असलेल्या आरोग्य समस्या बिघडू शकतात आणि अल्कोहोल, तंबाखू आणि इतर पदार्थांचा वापर वाढू शकतो. तणावपूर्ण परिस्थितींमुळे मानसिक आरोग्याची स्थिती वाढू शकते, सामान्यतः चिंता आणि नैराश्य, ज्यासाठी योग्य उपचार आवश्यकच असतात.

नोकरीसाठीच्या मुलाखती, शाळा-महाविद्यालयांतील परीक्षा, अवास्तव वर्कलोड, असुरक्षित नोकरी किंवा कुटुंब, मित्र किंवा सहकाऱ्यांशी संघर्ष यांसारख्या आव्हानात्मक परिस्थितीत तणाव जाणवणे स्वाभाविक आहे. बऱ्याच लोकांसाठी परिस्थिती जसजशी सुधारते किंवा ते परिस्थितीशी भावनिकरित्या सामना करण्यास शिकतात तेव्हा वेळोवेळी तणाव कमी होतो.

मोठी आर्थिक संकटे, रोगाचा प्रादुर्भाव, नैसर्गिक आपत्ती यांसारख्या घटनांमध्ये तणाव व्यापक असतो. आपल्यापैकी बरेच जण तणावाचे व्यवस्थापन चांगले करतात आणि कार्य करणे सुरू ठेवतात. तणावाचा सामना करण्यात अडचणी येत असतील, तर विश्वासू आरोग्य-सेवा प्रदात्याकडून किंवा अन्य विश्वासू व्यक्तीकडून मदत घ्यावी.