Maharashtra Din : पंडिता रमाबाई : आनंदीबाई जोशींच्या आधी रमाबाईच डॉक्टर झाल्या असत्या पण.....

मुंबई : २३ एप्रिल १८५८ रोजी मराठी भाषिक ब्राह्मण कुटुंबात जन्मलेल्या रमा डोंगरे या संस्कृत विद्वान आणि हिंदू महाकाव्यांचे आणि धार्मिक पुस्तकांचे वाचन करणाऱ्या अनंत शास्त्री डोंगरे यांच्या कन्या होत्या.

त्या १६ वर्षांची असताना १८७६-७८ च्या महादुष्काळात त्यांचे पालक मरण पावले. त्यांनी आणि त्यांचा भाऊ श्रीनिवास यांनी धार्मिक ग्रंथांचे पठण करण्याची कौटुंबिक परंपरा चालू ठेवली. (pandita ramabai life story first women sanskrut scholar ) हेही वाचा - संतुलित आहारातून रोखा फॅटी लिव्हरचा आजार

राम डोंगरे ब्राह्मो समाज या सुधारणावादी संघटनेत सामील झाले ज्याने जातिव्यवस्थेला विरोध केला. जून १८८० मध्ये त्यांच्या भावाचे निधन झाले. त्याच वर्षी त्यांचे बंगाली वकील बिपीन बिहारी मेधवी यांच्याशी लग्न केले.

सामाजिकदृष्ट्या बहिष्कृत कनिष्ठ जातीतील मेधवीशी लग्न करण्याचा निर्णय घेताना रमाबाईंनी स्वतःच्या उच्च जातीचा विचार आड येऊ दिला नाही. या जोडप्याचा एकुलता एक मुलगा, मनोरमा, १८८१ मध्ये जन्माला आला. वर्षभरातच त्यांच्या पतीचा कॉलराने मृत्यू झाला.

हळूहळू संस्कृत ग्रंथांच्या व्याख्याता म्हणून त्या प्रसिद्ध झाल्या. पंडित किंवा धार्मिक विद्वानांच्या निमंत्रणावरून त्यांनी कलकत्त्याला भेट दिली. १८७८ मध्ये, कलकत्ता विद्यापीठाने त्यांना पंडिता आणि सरस्वती ही पदवी बहाल केली.

आर्य महिला समाज

पतीच्या मृत्यूनंतर, २३ वर्षांच्या रमाबाई पुण्यात आल्या आणि स्त्रियांच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि बालविवाहाच्या अत्याचारापासून त्यांची सुटका करण्यासाठी त्यांनी आर्य महिला समाजाची स्थापना केली.

१८८२ मध्ये, तत्कालीन भारत सरकारने शिक्षण क्षेत्राचे परीक्षण करण्यासाठी एक समिती नेमली तेव्हा रमाबाईंनी शिक्षकांना प्रशिक्षित करावे, महिला शाळा निरीक्षकांची नियुक्ती करावी आणि भारतीय महिलांना वैद्यकीय महाविद्यालयात प्रवेश द्यावा, असे सुचवले.

सामाजिक आयुष्य

१८८३ मध्ये, इंग्लंडच्या भेटीदरम्यान त्यांनी इंग्लंडमध्ये बाप्तिस्मा घेतला. रमाबाई वैद्यकीय पदवी घेण्यासाठी युरोपला गेल्या, जी बहिरेपणामुळे पूर्ण होऊ शकली नाही.

१८८६ मध्ये आपल्या नातेवाईक आणि भारतातील पहिल्या महिला भारतीय डॉक्टर आनंदीबाई जोशी यांच्या ग्रॅज्युएशनला उपस्थित राहण्यासाठी रमाबाई युनायटेड स्टेट्सला गेल्या. पुढील दोन वर्षे त्यांनी पाठ्यपुस्तकांचे भाषांतर केले आणि यूएस आणि कॅनडामध्ये व्याख्याने दिली.

द हाय-कास्ट हिंदू वुमन हे त्यांचे पहिले पुस्तक इंग्रजीत प्रकाशित झाले. भारतातील त्यांच्या कामासाठी पाठिंबा मिळविण्यासाठी यूएसमध्ये सादरीकरणे देत असताना, रमाबाईंनी १८८७ मध्ये फ्रान्सिस विलार्ड यांची भेट घेतली आणि नंतर त्यांना महिला संघटनेच्या अधिवेशनाला संबोधित करण्यासाठी आमंत्रित केले. त्यानंतरच्या वर्षभरात त्या संस्थेसाठी राष्ट्रीय व्याख्याता म्हणून भारतात परतल्या.

मुक्ती मिशन

१८९६ मध्ये, भीषण दुष्काळात, रमाबाईंनी हजारो मुले, बाल विधवा, अनाथ आणि निराधार महिलांची सुटका करून बैलगाड्यांच्या ताफ्यासह महाराष्ट्रातील गावोगावी दौरे केले आणि त्यांना मुक्ती आणि शारदा सदनच्या आश्रयाला आणले.

१९०० पर्यंत, मुक्ती मिशनमध्ये १५०० रहिवासी आणि शंभरहून अधिक गुरे होती. पंडिता रमाबाई मुक्ती मिशन आजही सक्रिय आहे, विधवा, अनाथ आणि दृष्टीदोष असलेल्यांना घर, शिक्षण, व्यावसायिक प्रशिक्षण प्रदान करते.

मृत्यू

१९२० पर्यंत, रमाबाईंना वाढत्या शारीरिक अशक्तपणाची जाणीव झाली आणि त्यांनी आपल्या मुलीला मुक्ती मिशनच्या कार्यावर देखरेख ठेवण्यासाठी नियुक्त केले. मनोरमा, तथापि, १९२१ मध्ये मरण पावला.

रमाबाईंना सेप्टिक ब्रॉन्कायटिसने ग्रस्त होत्या. नऊ महिन्यांनंतर ६४ व्या वाढदिवसाच्या काही आठवड्यांपूर्वी ५ एप्रिल १९२२ रोजी त्यांचे निधन झाले.

पती बिपिन बिहारी मेधवी यांच्या निधनानंतर रमाबाईंनी आपली मुलगी मनोरमा हिला स्वतःहून शिक्षण दिले. मनोरमा यांनी बॉम्बे युनिव्हर्सिटीमध्ये बीए पूर्ण केले, यूएसमध्ये उच्च शिक्षण घेतले, भारतात परतल्या आणि शारदा सदन, मुंबईच्या प्राचार्या झाल्या.

त्यांच्या मदतीने पंडिता रमाबाईंनी १९१२ मध्ये गुलबर्गा (आता कर्नाटकात) येथे एक शाळा स्थापन केली आणि त्यांची मुलगी शाळेची मुख्याध्यापिका होती.

लॉर्ड रिपनच्या एज्युकेशन कमिशनला संबोधित करताना त्या म्हणाल्या, “ या देशातील शंभरपैकी नव्वद सुशिक्षित पुरुषांचा स्त्रीशिक्षण आणि स्त्रियांच्या योग्य स्थानाला विरोध आहे. जर त्यांना थोडासा दोष दिसला तर ते मोहरीच्या दाण्याला डोंगराएवढे वाढवतात आणि स्त्रीचे चारित्र्य बिघडवण्याचा प्रयत्न करतात. यामुळे लॉर्ड डफरिन यांनी महिलांची वैद्यकीय चळवळ सुरू केली.

१८८७ मध्ये प्रकाशित झालेल्या द हाय कास्ट हिंदू वुमन नावाच्या पुस्तकात रमाबाईंनी बालविवाह, बाल विधवांची दुर्दशा आणि ब्रिटीश भारतातील स्त्रियांवरील अत्याचार यासारख्या त्या काळातील सामाजिक वाईट गोष्टींवर प्रकाश टाकला.