Bone Health: कोवळ्या उन्हात तासभर थांबा, होईल मोठा लाभ; हाडांची ठिसूळता रोखण्यासाठी लक्षात ठेवा त्रिसूत्री

Bone Health : हाडांच्या मजबुतीसाठी कॅल्शियमशिवाय व्हिटॅमिन- डी, व्हिटॅमिन- के, व्हिटॅमिन- सी, प्रथिने आणि इतर अनेक प्रकारच्या खनिजांची आवश्यकता असते. तसेच ग्रोथ हार्मोन, पिट्यूटरी ग्रंथी आणि पुनरुत्पादक संप्रेरक असणे देखील आवश्यक आहे.

त्यामुळे या सर्व गोष्टी साध्य करण्यासाठी आहारात योग्य गोष्टींचा समावेश आवश्यक आहे. जंकफूड व स्वॉफ्ट ड्रिंकमुळे काही वर्षांनी हाडांची ठिसूळता कमी होऊन त्रास जाणवू लागतो.

पितृभाव कमी होऊन मातृभाव वाढू लागला की हाडांची कठीणता कमी होते. रक्तात ‘कॅल्शिअम, ‘व्हिटॅमिन डी-३’, अल्कलाईन फॉस्फेट समतोल प्रमाणात असायला हवे. दारू, सिगारेट, तंबाखूचे प्रमाणाबाहेर व्यसन करणे, बैठी जीवनशैली, मैदानी खेळ न खेळणे, लठ्ठपणा अशा समस्यांमुळे देखील हाडांच्या ठिसूळतेचा त्रास होतो.

विशेषत: महिलांमध्ये मासिक पाळी बंद (रजोनिवृत्ती) होते किंवा ज्या महिलांची गर्भाशयाची पिशवी काढली जाते, त्या महिलांमध्ये इस्ट्रोजेल, प्रगास्ट्रिरोरिन हार्मोन कमी होत असल्याने हाडांमध्ये ठिसूळता वाढते.

कॅल्शिअम व ‘व्हिटॅमिन डी-३’ची कमतरता, स्टेरॉईडचा अतिरिक्त वापर, आनुवंशिकता अशी कारणे देखील त्यासाठी जबाबदार आहेत. त्यामळे थकवा जाणवतो, कमजोरी वाढते, हाड आणि सांध्यांमध्ये वेदना होतात.

वारंवार हाडांचे फ्रॅक्चर होते, कुबड निर्माण होते. ‘डेक्सा स्कॅन’ ही सर्वांत अचूक निदान करणारी टेस्ट असून त्यामध्ये ‘टी’ स्कोअर २.५ पेक्षा कमी असल्यास हाडांमध्ये ठिसूळता असल्याचे समजते.

रक्तात ‘कॅल्शिअम, ‘व्हिटॅमिन डी-३’, अल्कलाईन फॉस्फेट समतोल प्रमाणात असायला हवा. त्यातून हाडांच्या ठिसूळतेची समस्या कमी होऊ शकते, असे आयुर्वेदतज्ज्ञ सांगतात.

‘या’तून टाळता येतील भविष्यातील व्याधी

• - नियमित व्यायाम, योगा- सुर्यनमस्कार, प्राणायाम, चालणे (वॉकिंग), सायकलिंग, मैदानी खेळ खेळणे.

• - पौष्टिक आहार म्हणून दूध, सुकामेवा, नाचणी सत्त्व, हे खाणे उत्तम

• - पालक, मेथी, केळी, डाळिंब, अंजीर, सीताफळ, पनीर, टोमॅटो, राजगिरा लाडू, याचा आहारात असावा समावेश

• - ताणतणाव कमी असवा, व्यसनापासून दूर राहणे आवश्यक आहे.

• - ‘व्हिटॅमिन डी-३’ साठी सकाळचे उन्ह १ तास घेणे.

हाडांच्या ठिसूळतेची प्रमुख कारणे...

१) जंक फूडचे अतिसेवन

स्पर्धेच्या काळात माणसाला स्वत:च्या आरोग्याकडे देखील लक्ष द्यायला पुरेसा वेळ नाही. घाईघाईत अनेकजण जंक फूड खातात. त्यातून शरीरासाठी आवश्यक घटक मिळत नाहीत.

जंक फूडच्या अतिसेवनामुळे ॲसिडीटीचा त्रास जाणवतो. त्यामुळे शरीराला त्रास जाणवतो आणि शरीराची स्थिती पूर्वपदावर येण्यासाठी कॅल्शियमचा जास्त वापर होतो. त्यानंतर हाडांची समस्या उद्‌भवू शकते.

----------------------------------

२) स्वॉफ्ट ड्रिंगचे प्रमाण अधिक

स्वॉफ्ट ड्रिंकच्या अतिसेवनाने शरीरात ‘बफर’ म्हणून काम करणाऱ्या कॅल्शियमचा वापर अधिक होतो. त्यामुळे शरीरातील कॅल्शियम काही दिवसातच कमी होऊ लागते. पेशी व हाडातून कॅल्शियम शोषून घेतले जाते. त्यातूनच हाडांची ठिसूळता उद्‌भवते. त्यामुळे स्वॉफ्ट ड्रिंक घेणे टाळणे हाच त्यावरील ठोस उपाय आहे.

--------------------------------

३) आहारात असमतोल

वेळी, अवेळी जेवण, जंकफूडचे अतिसेवन, जागरण, व्हीटॅमिन-डीचे प्रमाण कमी होणे अशा कारणांमुळे हाडांच्या ठिसूळतेची समस्या निश्चितपणे उद्‌भवते. त्यामुळे कॅल्शियम असलेल्या पदार्थांचे सेवन सदृढ शरीरासाठी खूप फायद्याचे ठरते.

सकाळी दहापूर्वी जेवण करावे. सुर्योदयापूर्वी उठावे आणि कोवळ्या उन्हात काहीवेळ घालवावा. रात्री सुर्य मावळतीला जात असताना जेवण करून घ्यावे. किमान सात ते आठ तासांची झोप आवश्यकच आहे.

व्यायाम करा, जीवनैशली बदला फायद्याचे होईल

स्पर्धेच्या काळात हाडांची ठिसूळता ही गंभीर समस्या समोर येत आहे. मैदानी खेळाचा विसर, व्यायाम नाही, अपुरी झोप, तणावात वाढ, जंकफूडचे अतिसेवन, बैठेकाम, जागरण अशी कारणे त्याला कारणीभूत ठरत आहेत. शरीरातील कॅल्शियम कमी झाल्यानेच तशी समस्या निर्माण होत आहे. अश्वगंधा, शतावरीसह इतर उपाय आयुर्वेदात सांगितले आहेत.

- डॉ. शिरीष कुलकर्णी, आयुर्वेदतज्ज्ञ