Navratri 2022: असुरांचा नायनाट करणाऱ्या षष्ठदुर्गा श्री महाकालीदेवीचा इतिहास..

आई अंबाबाईचे वास्तव्य असल्याने कोल्हापूर धार्मिक पर्यटनासाठी देखील प्रसिद्ध आहे. कोल्हापुरातील नवदुर्गांची मंदिरे ही बघण्यासारखी आहे. नवरात्रीच्या काळात अनेक महिला या नवदुर्गांच्या दर्शनासाठी जातात. पण कोल्हापूरमध्ये राहणाऱ्या अनेक नागरिकांना या नवदुर्गा मंदिरांची पुरेशी माहिती नाहीये. 

कोल्हापूरमध्ये शिवाजी पेठेतील महाकाली मंदिराच्या परिसरामध्ये जुना आणि ऐतिहासिक बाज अजूनही टिकून आहे. कोल्हापूरची जी काही रांगडी ओळख आहे ती अजूनही शिवाजी पेठेने जपलेली आहे. आणि या शिवाजी पेठे मधील श्री महाकाली मंदिर आणि देवीच्या मूर्तीचे वैशिष्ट्य हे आपण जाणून घेणार आहोत.

शिवाजी पेठेतील महाकाली मंदिर नवदुर्गांच्या परिक्रमेमधील सहावे मंदिर आहे. देवीची ३ फूट उंचीची, काळ्या पाषाणातील मूर्ती आहे. जेंव्हा असूरांनी संहाराचा अतिरेक केला, तेव्हा सर्व देवांनी मिळून दुर्गेची आराधना केली. 

दुर्गेने असुरांचा नायनाट करून मानवाला अभय दिले. ही महाकालाची पराक्रमी शक्तीदेवता आहे. तामसगुणांची असल्याने आद्यशक्ती विश्वरूपी रौद्ररूपी आहे. मूर्तीसमोर छोटेसे अमृतकुंड आहे. मूर्तीच्या उजव्या बाजूला पाच फणीची नागमूर्ती आहे. डाव्याबाजूला एक फणाचा नाग आहे. मंदीरातील गाभारा व त्याबाहेर मोठा सभामंडप आहे. मुर्तीसमोर पितळी धातुचा उंबरठा आहे. मंदिराच्या आवारात मोठी घंटा बांधण्यात आली आहे.

अतीप्राचीन असे हे दैवत बंगालमध्ये प्रमुख उपास्य दैवत म्हणून प्रसिद्ध आहे. ही नाथपंथियांचेही प्रमुख दैवत आहे. हिचे स्वरूप विरक्तीपूर्ण व लयाच्या प्रतीकाने युक्त असते, ही मायेची लय करून विशुद्ध आत्मज्ञान देते. या देवीचे परिवार देवता म्हणून देवी, महादेव, दत्त, हनुमंत व सर्व नाथपंथीय सिद्ध पुरूषांच्या पवित्र समाधी आहेत. अशी माहिती इतिहास अभ्यासक शरद तांबट यांच्या करवीक नवदुर्गा या पुस्तकात आहे. 

या आहेत नवदुर्गा

कोल्हापुरात अंबाबाई मातेच्या दर्शनासोबतच नवरात्रीच्या काळात या नवदुर्गांचे दर्शन घेण्याची प्रथा आहे. यामध्ये एकांबिका (एकविरा देवी), मुक्तांबिका (गजेंद्रलक्ष्मी) पद्मांबिका (पद्मावती देवी), प्रियांगी देवी (फिरंगाई) , कमलजा (कमलांबिका देवी), महाकाली (कलांबिका देवी) , अनुगामिनी (अनुगाई देवी), गजलक्ष्मी (गजांबिका देवी), श्रीलक्ष्मी यांचा समावेश आहे.