फळे, फुले, कीटक, मध आणि कधीकधी कुजके मांस हे भारतीय अस्वलाचे खाद्य आहे. त्यांना मध आवडतो.
शिराळा : चांदोली राष्ट्रीय उद्यानात (Chandoli National Park) बुद्ध पौर्णिमेला (२३ मे) पाणवठ्यावर झालेल्या गणनेत निसर्गप्रेमींना आठ अस्वले आढळून आली आहेत. ‘अस्वलाच्या गुदगुल्या’ हा शब्दप्रयोग सर्रास वापरला जात असल्याने या प्राण्याबद्दल सर्वांना आकर्षण आहे.
अस्वलाची (Bear) डोक्यापासून शरीराची लांबी १.४- १.८ मीटर; शेपूट १०-१२ सेंटिमीटर; खांद्यापाशी उंची ६०-९० सेंटिमीटर, वजन सामान्यत: ९०-११५ किलोग्रॅम असते. मादीपेक्षा नर आकाराने मोठा असतो. मुस्कट लांब, मोठे डोके आणि खुंटीसारखी शेपटी असते. मागचे पाय आखूड, जाड असतात; तर पाऊल मोठे व पाच बोटांचे असते. प्रत्येक बोटांवर नख्या असून त्या पुढच्या पावलांवर लांब असतात. अन्नाचे चर्वण करण्यासाठी अस्वलाचा जबडा पसरट व दात सपाट असतात. त्याशिवाय चार लांब सुळे असतात.
धोका जाणवल्यावर किंवा वास घेण्यासाठी ते मागील दोन पायांवर उभे राहतात. त्यांची दृष्टी कमकुवत असते. त्यामुळे वास घेऊन त्यांना आपला मार्ग शोधून काढावा लागतो. त्यांचे नाक खूप तीक्ष्ण असते आणि ते खाद्य शोधण्यासाठी या नाकावरच अवलंबून असतात. अस्वल हा सर्वभक्षक प्राणी आहे. हिवाळ्यापूर्वी तो अतिरिक्त चरबी साठवून ठेवतो, तर हिवाळ्यात झोपेत असतात. वनातील कोणतीही निवाऱ्याची जागा त्यांना राहायला आवडते. ते निशाचर आहे. भक्ष्य मिळविण्यासाठी ते सायंकाळी बाहेर पडतात. पहाटे निवासस्थानी परतात.
फळे, फुले, कीटक, मध आणि कधीकधी कुजके मांस हे भारतीय अस्वलाचे खाद्य आहे. त्यांना मध आवडतो. झाडावर चढून मधाने भरलेले पोळे ते खाली पाडतात आणि मध खातात. वाळवीची वारुळे फोडून त्यातील वाळवी ते खातात. ते झोपेत मोठ्याने घोरतात. त्यांच्या समागमाचा काळ हा उन्हाळा असतो. सात ते नऊ महिन्यांच्या गर्भावधीनंतर डिसेंबर-जानेवारीत मादीला १ किंवा २ पिल्ली होतात.
ती दोन-तीन महिन्यांची झाल्यावर आईच्या पाठीवर बसून बाहेर जाऊ लागतात. तीन वर्षांपर्यंत ती आईसमवेतच असतात. आईच या पिल्लांचे संरक्षण करते. या जातीत नर-मादी एकनिष्ठ आढळतात. त्यांचे आयुष्य २५ ते ४० वर्षांचे असते. सर्व अस्वले चटकन आक्रमक होतात आणि धोकादायक असतात. पंजाच्या एका फटक्यानिशी ते एखाद्या व्यक्तीला ठार करू शकतात.
लांब, दाट फर : अस्वलाला थंड हवामानापासून वाचवण्यास मदत करणारे लांब, दाट फर असते. फरचा रंग प्रजातींमध्ये बदलू शकतो, परंतु काळा, तपकिरी, लालसर तपकिरी आणि पांढरा यांसह सर्वांत सामान्य रंगांमध्ये समाविष्ट आहे.
मजबूत पंजे : अस्वलाचे मजबूत पंजे त्यांना चढण्यास, खणण्यास आणि त्यांची शिकार पकडण्यास अनुमती देतात. त्यांच्या पायांवर लांब, वक्र पंजे देखील असतात, जे त्यांना बर्फ आणि बर्फावरून चालण्यास मदत करतात.
लांब, टोकदार नाक : अस्वलांचे लांब, टोकदार नाक त्यांना अन्न शोधण्यास मदत करते, जमिनीखाली लपलेले कीटक आणि मुळे देखील. त्यांची चांगली गंधाची भावना देखील असते, जी त्यांना अंधारात किंवा बर्फाखाली देखील अन्न शोधण्यास अनुमती देते.
सर्वभक्षी : अस्वल सर्वभक्षी आहेत आणि ते विविध प्रकारचे अन्न खातात, ज्यात फळे, भाज्या, कीटक आणि लहान प्राणी यांचा समावेश होतो. ते उत्कृष्ट शिकारी देखील आहेत आणि ते मासे, हरिण आणि अन्य मोठे प्राणी पकडू शकतात.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
