Jyotiba Dongar : जोतिबा डोंगराच्या पायथ्याशी आढळले दीड टनाचे प्राचीन दगडी पर्जन्यमापक यंत्र

जोतिबा डोंगर : जोतिबा डोंगराच्या पायथ्याशी असणाऱ्या पोहाळे तर्फ आळते (ता. पन्हाळा) गावातील रांगट नावाच्या परिसरात प्राचीन अंदाजे दीड टन वजनाचे दगडी पर्जन्यमापक यंत्र जमिनीत रोवलेल्या स्थितीत आहे. जखिन नावाच्या शिवारात असलेल्या दगडी पर्जन्यमापकात पावसाची (मोजणी) नोंद व्हायची, असे वयोवृद्ध सांगतात. यंत्र पडून असून त्याचे जतन करणे गरजेचे आहे.

पूर्वी दगडांपासून पर्जन्यमापक यंत्र तयार होत असत. तीन फूट व्यास व दहा फूट उंचीचा दगडाला उखळासारखा आकार दिला जात असे. कमीत कमी बाष्पीभवन व्हावे व पर्जन्य वापरण्यात अचूकता येण्यासाठी वरचा भाग निमुळता ठेवला जाई.

उखळासारख्या आकाराच्या तळाशी छिद्र असे. हे छिद्र चिखल व लाकडी पट्टी लावून बंद करता येत असे. पाऊस पडताना वर्तुळाकार तोंडातून पाणी आत जात असे. साठलेल्या पाण्याचे दैनंदिन, साप्ताहिक मोजमापानंतर छिद्रातून पाणी सोडले जात असे. पूर्वी चिपटे, मापटे, शेर, पायली या परिमाणात मोजमाप होई. प्राचीन पर्जन्यमापक यंत्राचे जतन करून ठेवणे आवश्यक आहे.

पर्जन्यमापक यंत्र प्राचीन काळापासून आहे. दीड टन वजनाच्या यंत्राची नव्या पिढीला ओळख होण्यासाठी जतन करण्याची गरज आहे.

-वैशाली पाटील, ग्रामपंचायत सदस्या, पोहाळे तर्फ आळते

दगडी पर्जन्यमापक यंत्र पूर्वजांचा ठेवा आहे. पन्हाळा किंवा जोतिबा डोंगरावर यंत्र भाविक व पर्यटकांना पाहण्यासाठी ठेवावे. युवा पिढीने यंत्राचे जतन करण्यासाठी प्रयत्न करावेत.

-संग्राम गायकवाड, पर्यावरणप्रेमी