Neelkanth bird : मंगळवेढा शिवारात नीळकंठ पक्षी दाखल...हिवाळी पाहुण्यांच्या आगमनाला सुरूवात

ब्रह्मपुरी(सोलापूर) : बऱ्याच वर्षांनंतर यंदा बरसलेल्या चांगल्या पावसामुळे जिल्ह्यातील बहुतांश पाणस्थळे तुडुंब भरले आहेत. तसेच ओसाड माळराने हिरवाईने बहरली आहेत. खरीपाची पिके जोमाने वाढले आहेत व रब्बी हंगामातील पेरण्याने वेग धरला आहे ..त्यामुळे परदेशी पक्ष्यांना पोषक वातावरण निर्माण होऊन त्यांच्यासाठी या भागात पर्वणीच उपलब्ध झाली आहे. या पोषक वातावरणचा अंदाज घेत प्रवाशीपक्षी जिल्ह्यात येऊन दाखल होत आहेत. हिमालय पर्वताकडील नीलकंठ नुकतेच जिल्यातील ज्वारीच्या शिवारात येऊन दाखल झाल्याची माहिती पक्षी अभ्यासक डॉ अरविंद कुंभार यांनी दिली.मंगळवेढा येथे मागील वर्षीही मंगोलियन बदक, चक्रवाक, व नकटा बदका आगमनानंतर आता या तालुक्यातील काळ्या भोर शिवारात पाहुणे नीळकंठ पक्षाचे आगमन झाले असून पक्षी प्रेमींना वैभवात भर पडली आहे. नीळकंठ पक्ष्याला ब्ल्यू जे व इंडियन रोलर इंग्रजीतील नावं आहेत. चाष, अपराजित, स्वस्तिक व पुण्यदर्शन अशी मराठीतील या अन्य नावांने या पक्ष्याची ओळख आहे..ज्वारी व हरभरा पिकांच्या उत्पादनात वाढ करणारा शेतकऱ्यांचा मित्र ...ज्वारी हा प्रमुख पिकांच्या संरक्षणासाठी खास देवदूत म्हणून हा पक्षी सोलापूर जिल्ह्यात दरवर्षी उत्तरा नक्षत्र बरसताना येतो. टोळ नाकतोडे, भुंगे व इतर कीटक आणि त्यांच्या अळ्या हे निळकंठाचे प्रमुख खाद्य आहे.पिकांचा नाश करणाऱ्या या कीटकांना तो नायनाट करतो म्हणून त्याला शेतकऱ्यांचा मित्र म्हणून ओळखतात. विशेष म्हणजे हा पक्षी ज्वारीच्या कणसातील हिरव्या रंगाच्या आळ्या वेचून फस्त करतो व त्या पिकाचे उत्पन्न वाढविण्यास मोलाचा वाटा उचलतो. नीळकंठ पक्षी ज्वारीच्या शिवारातील लहान मोठ्या झाडाझुडपावर विजेच्या खांबावर व तारेवर दिवसभर टेहळणी करत बसलेला असतो.भक्ष दिसले की अधून मधून सूर मारून त्याला मटकावतो व पुन्हा त्याच जागेवर जाऊन पकडलेली भक्ष्य खात बसतो. निळकंठच्या या खाद्य सवयीमुळे ज्वारी पिकविणाऱ्या शेतकऱ्यांना ज्वारीच्या उत्पादनात हमखास वाढ होते. ज्वारीचे कोठार म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या सोलापूर जिल्ह्यात विशेष करून मंगळवेढा तालुक्यात दरवर्षी हा पक्षी हिमालयाच्या पायथ्याकडून स्थलांतर करून येतो. ज्वारी बरोबर हरभऱ्याच्या शिवारातही शेतकऱ्यांना हा मित्र मुक्तपणे वावरताना दिसतो. हरभराच्या घाट्यातील अळ्यांचा फडशा पाडण्यात हा पक्षी दंग असतो. प्रसंगी सरडे बेडूक उंदीर व चिचुंद्री यांच्यावरही निळकंठ पक्षी ताव मारतो..शुभ -अशुभ सूचक पक्षी...निळकंठ पक्ष्याला मानवी समाजात शुभ व अशुभ मानले जाते. पूर्वीच्या काळात ग्रामीण भागातील लोकांना परगावी जाण्यासाठी वाहन सुविधा नव्हती. त्यांचा प्रवास नेहमी पायी, बैलगाडीने किंवा फार तर सायकलने घडत असे.धीम्या गतीच्या या प्रवासात निसर्ग न्याहाळत प्रवास घडत असे. या प्रवासाच्या वेळी जर नीळकंठाचे दर्शन डावीकडे झाल्यास शुभसूचक मानायचे; म्हणून निळकंठ पक्ष्याला पुणे दर्शन असे नाव पडले असावे. जर हाच निळकंठ प्रवाशाचे वेळी उजवीकडे दिसला तर अशुभ मानत असे. काळाच्या ओघात असे पक्षीही कमी होत चाललेले आहेत आणि रूढी परंपरा ही!ज्वारीचे कोठार म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या मंगळवेढा तालुक्यातील शेतशिवारात सध्या नीळकंठ पक्षी नजरेस पडत आहेत. युरोपियन नीलकंठ व भारतीय नीलकंठ असे दोन प्रकारचे नीळकंठ पक्षी आपल्या जिल्ह्यात दरवर्षी ज्वारीच्या पेरणी होताना येऊन दाखल होतात. दर वर्षी हिवाळ्यात स्थलांतर करून येणाऱ्या नानाविध पक्ष्यांपैकी निळकंठ हिवाळ्यापूर्वी येणारा पहिला पक्षी आहे. ज्वारीची सुगी संपल्यावर हे पाहुणे पक्षी आपल्या मूळ प्रदेशाकडे निघून जातात." - डॉ. अरविंद कुंभार, ज्येष्ठ पक्षी अभ्यासक.सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Neelkanth bird : मंगळवेढा शिवारात नीळकंठ पक्षी दाखल...हिवाळी पाहुण्यांच्या आगमनाला सुरूवात

Related Stories