Marathi Book Review : ‘माय लाईफ इन फुल’ असामान्य महिलेचा प्रेरणादायी प्रवास

पुस्तकाचे नाव ः माय लाईफ इन फुलमराठी अनुवाद ः माझं परिपूर्ण आयुष्यमूळ लेखिका ः इंद्रा के. नूयीमराठी अनुवाद ः निलिमा करमरकरप्रकाशक ः मायमिरर पब्लिशिंग हाऊस, पुणेप्रथमावृत्ती ः जुलै २०२२पृष्ठसंख्या ः ३२० किंमत ः रु. ३५० .जगप्रसिद्ध कंपन्यांच्या प्रमुखपदी जे मोजके भारतीय उत्तम कामगिरी करीत होते आणि आहेत त्या यादीतील एक उत्तम नाव म्हणजे इंद्रा के. नूयी. त्या दीर्घकाळ ‘पेप्सिको’ या जगप्रसिद्ध कंपनीच्या प्रमुखपदी होत्या. फोर्ब्स, फॉर्च्युन या नियतकालिकांनी त्यांना शक्तिशाली व्यावसायिक महिला म्हणून गौरविले. उद्योग-व्यवसायातील असंख्य मानसन्मान, पुरस्कारही त्यांना मिळाले आहेत. भारत सरकारतर्फे त्यांना ‘पद्मभूषण’ सन्मानाने गौरविण्यात आले. इंद्रा नूयी यांचे आत्मचरित्र ‘माय लाईफ इन फुल’ या नावाने बाजारात आहे. निलिमा करमरकर यांनी त्याचा रसाळ, ओघवत्या शैलीत मराठीत अनुवाद केला आहे. मूळ इंग्रजी पुस्तकाचे शीर्षक ‘माय लाईफ इन फुल’ असे आहे, ते लक्षात घेऊन मराठी अनुवादाचे शीर्षक ‘माझं परिपूर्ण आयुष्य ः काम, कुटुंब आणि आपलं भविष्य’ असे समर्पक ठेवण्यात आले आहे. साडेतीनशे पानांच्या या मराठी अनुवादाचे मोठे होताना, पाय घट्ट रोवताना, ‘पेप्सिको’मधील दिवस आणि भविष्याकडे बघताना असे चार विभाग (किंवा चॅप्टर- प्रकरणे) आहेत. त्यात ‘पेप्सिको’मधील दिवस या विभागाची किंवा प्रकरणाची सर्वाधिक पृष्ठे आहेत. खरं तर त्याचेच एक स्वतंत्र पुस्तक होऊ शकते. .इंद्रा नूयी यांचा जीवनप्रवासइंद्रा नूयी यांचा जन्म चेन्नईमधील पारंपरिक वळणाच्या मध्यमवर्गीय कुटुंबात झाला. आई-वडील, आजोबा यांचे संस्कार, शाळा-कॉलेजातील वातावरण हे सगळे पारंपरिक म्हणावे असेच होते. पुढे त्यांनी इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट, कोलकाता येथे व्यवस्थापनशास्त्राचे शिक्षण घेतले आणि त्यानंतर जॉन्सन अँड जॉन्सन, मेत्तूर टेक्स्टाईल अशा काही कंपन्यांतून उत्तम कामगिरी केली आणि मग त्या अमेरिकेतील येल विद्यापीठात पुढील शिक्षणासाठी गेल्या. दरम्यान, त्या राज नूयी यांच्याशी विवाहबद्ध झाल्या. बोस्टन कन्सल्टिंग ग्रुप, मोटोरोला, एबीसी अशा विविध नामवंत कंपन्यांतून त्यांनी जबाबदारीची पदे भूषविली. मग १९९४ मध्ये त्या ‘पेप्सिको’त आल्या. कंपनीच्या व्यवसायात मोठी भर घातली. २०१६ मध्ये त्या कंपनीच्या ‘सीईओ’ झाल्या. पुढे २०१८ मध्ये त्यांनी ‘पेप्सिको’ सोडली. अमेरिकेचे अध्यक्ष बराक ओबामा यांनी त्यांचे कौतुक केले आहे. हेन्री किसिंजर, हिलरी क्लिंटन अशा अनेक जागतिक नेत्यांनीही इंद्रा नूयी यांचे कौतुक केलेले आहे. .महिला म्हणून आव्हानेअमेरिका काय किंवा भारत काय, जगभर सर्वत्र नोकरी करणाऱ्या महिलांना तारेवरची कसरत करावी लागते. करिअर आणि कुटुंब यांचा समतोल राखण्याचे आव्हान तिलाच पेलावे लागते. इंद्रा नूयी यांनी हे आव्हान कसं पेललं? ते या पुस्तकात मुळापासून वाचणे, समजावून घेणे हे खरोखरच मोठे रोचक आहे. उद्बोधक आहे. कारण करिअर आणि कुटुंब हा इंद्रा नूयी यांचा अत्यंत जवळचा, जिव्हाळ्याचा आणि संशोधनाचा विषय आहे. बिझनेस लीडर म्हणून त्यांच्यासमोर मार्केटिंग, कायदेविषयक, मनुष्यबळ, हाताळणीविषयक व अन्य व्यावसायिक आव्हाने कोणती होती आणि त्यांनी ती कशी हाताळली, हेदेखील या पुस्तकात विस्ताराने मांडलेले आहे. अमेरिकी कॉर्पोरेट जगातील उच्चपदस्थ महिलांचे विश्व कसे आहे, तेही त्यांनी सांगितले आहे. करिअरचे घड्याळ आणि महिलांचे जैविक घड्याळ हे परस्पर संघर्षाचे असते. त्यामुळे महिला त्यांच्या सवडीप्रमाणे मूल जन्माला घालण्यासाठी आपली बिजांड गोठवून ठेवतात. असा ‘ओव्हीए’ हा प्रकार तिकडे वाढत आहे. त्याचप्रमाणे ‘फॉर्च्युन’च्या यादीप्रमाणे महिला कंपनी मुख्याधिकाऱ्यांची (सीईओ) संख्या २००६ मध्ये केवळ दहा होती. आता ती चाळीसच्या पुढे गेली आहे, अशी आकडेवारीही त्या नोंदवितात. ‘पेप्सिको’त त्यांच्या कार्यकाळात त्यांनी महिला कर्मचाऱ्यांची बाळंतपणाच्या रजेची मुदत वाढविली. अन्यही सोयीसवलती वाढविल्या. ‘पेप्सिको’च्या प्रमुखपदी काम करत असताना, त्यांना जेमतेम सरासरी चार-पाच तासच झोप मिळत होती. बाकी काम आणि काम, त्यासाठीचा प्रवास यात त्या व्यग्र होत्या. अमेरिकेतही कॉर्पोरेट क्षेत्रात लिंगभेद, वेतनात भेद, लैंगिक छळ असे प्रकार आहेतच, हेही त्या नोंदवितात. सुदैवाने त्यांना ते भोगावे लागले नाही, शिवाय पती, सासू, समंजस गुणी मुली आणि अन्य कुटुंबीयांचीही त्यांना फार उत्तम साथ मिळाली, हे त्या आवर्जून उदाहरणांसह सांगतात. आई म्हणून आपल्याला आपल्या मुलींसाठी पुरेसा वेळ देता आला नाही, ही खंतही त्या नोंदवितात. मुलांच्या वाढीत घर, आई-वडील, घरातील वातावरण यांचा सर्वांत मोठा वाटा असतो. अमेरिकेत चाळीस-पन्नास वर्षे राहून, तिकडचे नागरिकत्व व अनेक मानसन्मान, मोठी पदे मिळूनही इंद्रा नूयी या त्यांच्या आचार-विचाराने भारतीयच राहिल्या. शाकाहारीच राहिल्या. त्यामुळे आंतरराष्ट्रीय दौऱ्यातून त्यांच्या आवडीचा शाकाहार त्यांना सर्वत्रच मिळत नसे; तरीही त्या मांसाहार, धूम्रपान, मद्यपान यापासून दूरच राहिल्या. निवृत्तीनंतरही त्यांनी ॲमेझॉन, यूएस मिलिटरी ॲकॅडमी, आयसीसी इंटरनॅशनल क्रिकेट कौन्सिल बोर्ड, येल विद्यापीठ, ॲडव्हान्स सिटी अशा अनेक कंपन्या, संस्थांवर काम केले. आजही त्यांना जगातील अनेक बड्या कंपन्या बोलावत असतात. यातूनच त्यांची चतुरस्र विक्रमी कामगिरी स्पष्ट होते. .व्यावसायिक आव्हाने‘पेप्सिको’त दीर्घकाळ काम करण्यापूर्वी त्यांनी बोस्टन कन्सल्टन्सी ग्रुप, मोटोरोला, एबीसी अशा विभिन्न क्षेत्रांतील आघाडीच्या कंपन्यांतून काम केलेले होते. ‘पेप्सिको’त त्यांना अनेक आव्हानांना तोंड द्यावे लागले. त्यावेळची अमेरिकी व जगातिक अर्थव्यवस्थेत असलेली मंदीची लाट, ‘पेप्सिको’ पाणी, साखर, मीठ यांचा विविध उत्पादनात भरमसाट वापर करते. ‘जंक फूड’ या भाषेत त्यांच्या उत्पादनांवर केली जाणारी टीका, कंपनीतील अनेक उच्चपदस्थ अनुभवी लोकांचे कंपनी सोडणे आदी असंख्य आव्हाने होती. त्या सर्वांवर त्यांनी मात केली. ‘पेप्सिको’चा कारभार सुमारे दोनशे देशांतून पसरलेला आहे. केवळ शीतपेयेच नव्हे, तर अन्य अनेक तयार खाद्यपदार्थही, क्रीडा क्षेत्रासाठीचा आहार, अशा रूपात एक ‘हेल्थ आणि वेलनेस’ कंपनी म्हणून त्यांनी ‘पेप्सिको’ला जगभर प्रसिद्धी मिळवून दिली. पाणीबचत, पॅकेजिंग, वृक्षलागवड, क्रीडाप्रकारांना उत्तेजन, वितरण, विक्री, जाहिरातीत अभिनवता, डिझायनिंग, पॅकेजिंगमधील सर्जनशीलता, ‘पेप्सिको’ची अत्याधुनिक मध्यवर्ती कार्यालयाची इमारत, सौरऊर्जेचा वापर अशा कितीतरी संदर्भात प्रयोगशीलता दाखवत, व्यवसाय अनेक पटीने वाढवत, त्यांनी नावलौकिकात, प्रतिभेत भर घालली आणि ‘पेप्सिको’ला एका वेगळ्या उंचीवर नेऊन ठेवले. वैयक्तिक, कौटुंबिक जीवनही यशस्वी केले. म्हणूनच बहुधा त्यांनी आपल्या या सुरस आत्मचरित्रास नाव दिले ‘माय लाईफ इन फुल.’ एक चांगले, प्रेरक पुस्तक वाचल्याचा आनंद हे पुस्तक वाचकांना निश्चित देते.(लेखक आर्थिक विषयाचे अभ्यासक आहेत.९७६६५६८२९०).ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Marathi Book Review : ‘माय लाईफ इन फुल’ असामान्य महिलेचा प्रेरणादायी प्रवास

Related Stories