बिटकॉईन आणि आभासी चलनांचे विश्व!

बऱ्याच काळापासून आपले बरेचसे आर्थिक व्यवहार संगणकांच्या माध्यमातून व्हायला लागतील, अशी भाकितं केली जात होती. इंटरनेट बॅंकिंग, ऑनलाइन पेमेंट अशांसारख्या सुविधा उपलब्ध होत गेल्यामुळे ही भाकितं सत्यातही उतरली. काही जणांना बिटकॉइन हे याचंच पुढचं पाऊल आहे, असं वाटत असलं तरी ऑनलाइन आर्थिक व्यवहार आणि बिटकॉइन यांच्यामध्ये एक मूलभूत फरक आहे. आपले सगळे ऑनलाइन आर्थिक व्यवहार आपल्या चलनाच्या माध्यमातून, म्हणजे रुपयातून होतात. अमेरिकेमध्ये हेच व्यवहार डॉलरच्या रूपात होतात. बिटकॉइन मात्र रुपया, डॉलर, पौंड, युरो यांच्यासारखं एक स्वतंत्र चलनच आहे. म्हणजेच एखादी वस्तू खरेदी केल्यावर तिचा मोबदला आपण बिटकॉइनच्या रूपात देऊ शकू, अशी त्यामागची संकल्पना आहे.

बिटकॉइन हे एक स्वतंत्र चलन असेल, तर त्याविषयी एवढी चर्चा व्हायचं कारण काय? मुळात चलन हे एका ठरावीक देशाचं असतं. उदाहरणार्थ, आपल्याला उद्या वाटलं म्हणून आपण आपलं स्वत:चं चलन सुरू करू शकणार नाही आणि जरी समजा ते कुणी काढलं तरी त्याला मान्यता कोण देणार? म्हणूनच राष्ट्रीय पातळीवर संबंधित देशाची मध्यवर्ती बॅंक त्या-त्या देशाच्या चलनाचं नियमन करते. बिटकॉइनचं मात्र असं नाही. बिटकॉइन हे कुठल्याच देशाचं चलन नाही. ते स्वयंभू आहे. कुठलंही सरकार, कुठलीही मध्यवर्ती बॅंक त्यावर नियम लादू शकत नाही. साहजिकच या चलनाची किंमत किती असावी हेसुद्धा पारंपारिक अर्थशास्त्राचे निकष लावून ठरवता येत नाही.