सहजीवनाच्या संकल्पनेतून संपत्ती नियोजन

गौरी रास्तेrastegauri@gmail.comकाळ वेगाने बदलतो आहे. ज्याने ही काळाची पावले जाणली, त्याप्रमाणे आपले वागणे बदलून स्वतःबरोबर आपल्या जोडीदाराचा, आपल्या मुलाबाळांचा विचार करून सहजीवन स्वीकारले, तर सगळीकडे आनंदवने निर्माण होतील...वाचा ही काही उदाहरणे.उतारवयात मुले परदेशात असतील किंवा बघत नसतील तर वृद्ध पती-पत्नींना एकटे राहणे त्रासदायक होते. आर्थिक, शारीरिक अनेक अडचणी असू शकतात. अशावेळी योग्य वेळी योग्य निर्णय घेऊन आपल्यासारख्या अन्य जोडप्यांची सोबत मिळवून किंवा नात्यातील अशा लोकांनी स्वतंत्र; तरीही एकत्र राहणे एक उत्तम उपाय ठरू शकतो. परदेशातील मुलांनाही आपल्या आई-वडिलांची काळजी राहात नाही आणि ज्येष्ठांचे आपल्या समवयस्क सोबत्यांसमवेत उर्वरित आयुष्य आनंददायी होते. आनंदी सहजीवनाच्या संजीवनीची ही सुखद कथा. (How to Manage wealth for post retirement)काळ वेगाने बदलतो आहे. ज्याने ही काळाची पावले जाणली, त्याप्रमाणे आपले वागणे बदलून स्वतःबरोबर आपल्या जोडीदाराचा, आपल्या मुलाबाळांचा विचार करून सहजीवन स्वीकारले, तर सगळीकडे आनंदवने निर्माण होतील..१. तीन परिवारांनी फुललेले ‘आनंद भुवन’आज ‘आनंद भुवन’ बंगल्यात नेहमीपेक्षा जास्त उत्साहाचे वातावरण होते. आज तीन परिवारांच्या सहजीवनाला दहा वर्षे पूर्ण झाली होती. वासूकाका आणि सुमतीताई, अभयकाका आणि नीताताई, आणि रामकाका आणि इंदिराताई यांच्या एकत्र राहण्याची दशकपूर्ती होती. एक मोठा सोहळा या सर्वांच्या मुलांनी एकत्र येऊन आयोजित केला होता. मुले, नातवंडे, मित्र परिवार, नातेवाईक सगळे जमले होते. आनंद साजरा होत होता. वासू, अभय आणि राम अगदी बालमित्र! ही त्यांची निखळ मैत्री आजपर्यंत टिकून होती. अगदी तिघांची लग्ने झाली, मुलेबाळे झाली, कुटुंबे वाढली, तरीही या मैत्रीत खंड पडला नाही. तिघांच्या पत्नीसुद्धा एकमेकींच्या घट्ट मैत्रिणी बनल्या. तीन मित्र, त्यांच्या पत्नी आणि प्रत्येकाची मुले असे एक मोठे कुटुंब बनले.पुढे मुले मोठी झाली, काही मुले दूरदेशी गेली, तिकडे त्यांचे परिवार झाले. काही मुले देशातच दुसऱ्या ठिकाणी कामानिमित्त गेली, तिकडे त्यांनी त्यांचे बस्तान मांडले. आता तीन मित्रांनी वयाची पासष्ट वर्षे ओलांडली होती. दिवसेंदिवस परदेश प्रवास करणे, मुलांच्या शहरी जाऊन त्यांच्या गतीशी जुळवून घेणे सर्वांना अवघड झाले. काय करता येईल कसे करता येईल, याचे बरेच विचारमंथन झाले, सहाजण मिळून कितीतरी ‘ज्येष्ठ नागरिकांसाठी उभ्या केलेल्या वसाहती’ बघून आले. आपण आपले एकत्र राहून बघितले तर कसे वाटेल, या निर्णयाप्रती सर्व येऊन पोचले..तिघा मित्रांनी, पत्नीसमवेत एक मोठा निर्णय घेऊन टाकला. वासूकाका आणि सुमतीताई यांचा मोठा बंगला होता. अगदी प्रत्येकाला स्वतंत्र खोल्या, सर्व सोयी होत्या. तिथे सर्वांनी प्रथम एक प्रयोग म्हणून एक महिना राहण्याचे ठरविले. तो प्रयोग खूपच यशस्वी झाला. प्रत्येकाने कामे वाटून घेतली, खर्चाचे नियोजन, आवश्यक वस्तूखरेदी, स्वयंपाकपाणी नियोजन, औषधपाणी नियोजन अगदी सगळे चोख ठरले आणि आनंदाचे सहजीवन सुरू झाले.सध्या राहात आहोत, त्या जागेवर इतर कोणाचेही हक्क निर्माण होऊ नयेत म्हणून आपसात-सहा जणांमध्ये एक ‘समजुतीचा करार’सुद्धा केला. तशी स्पष्ट कल्पना आपापल्या वारसांनासुद्धा दिली. सहा जणांचे उत्साही आयुष्य सुरू होते. किती तरी सहली एकत्र झाल्या. पूर्ण भारत फिरून झाला. आवडते चित्रपट, गाण्यांच्या मैफली, चित्र प्रदर्शने आवडीप्रमाणे एकत्र पाहिली. वयोमानाप्रमाणे होणारी छोटी-मोठी दुखणी सर्वांच्या सहकार्यामुळे पार पडली. कोणाची मुले येणार असली की तेवढ्यापुरते त्या-त्या मित्राचे घर नांदते होई; पण या सहजीवनाच्या ओढीने परत सहाजणांचे कुटुंब कधी भंगले नाही.सर्वांची मुले तर या आपल्या आई-वडिलांच्या नव्या सहजीवनावर बेहद्द खुश होती. यातील सर्वांनी आपापले संयुक्त इच्छापत्र केले. वासूकाकांनी त्यांच्या इच्छापत्रात एकत्र राहत असलेल्या तीनही कुटुंबाचा उल्लेख केला व राहत असलेल्या इतर कोणाचेही, कोणतेही हक्क बंगल्यावर निर्माण होऊ नयेत असा सामंजस्य करार केला आहे, असा उल्लेखसुद्धा इच्छापत्रात केला. वासुकाका व सुमतीताई या दोघांच्या निधनानंतर बंगला व इतर जंगम संपत्ती, फक्त त्या दोघांच्या वारसांनाच मिळेल, असे मृत्युपत्र तज्ज्ञ वकिलांच्या मदतीने बनवले, ते नोंदणीकृतसुद्धा केले.आधी कितीतरी जणांनी या नव्या सहजीवनाविषयी शंकाकुशंका व्यक्त केल्या होत्या. मग जशी वर्षे जाऊ लागली आणि हे सुखी जीवन सुरु राहिले, तेव्हा कितीजण त्यांचा हेवा करू लागले.! या सहा जणांनी आपल्या सुखी सहजीवनातून भविष्यकाळासाठी एक आदर्श उदाहरण घालून दिले होते. आता तर कितीतरी जणांनी या नव्या कुटुंबापासून स्फूर्ती घेऊन आपणही असे एकत्र राहण्यासाठी त्यांचा सल्ला घेणे सुरू केले होते.‘आनंद भुवन’ बंगला खरंच आनंदाचे भुवन ठरला होता! किती जणांचे स्फूर्तिस्थान ठरत होता!!...महासत्ता बनायचे तर गरज आहे सावरकरांचे हिंदुत्व समजून घेण्याची.२. पुनर्बांधणी नवजीवनाची!पुनर्बांधणीसाठी योजनेत निर्मलाताईंचे घर सहभागी झाले. इतके वर्ष राहिलेले घर आता तीन वर्षे तरी सोडावे लागणार, एवढ्या वर्षांचा संसार आवरता घ्यायचा. वाढलेल्या वयात या जबाबदाऱ्या एकटीने पार पाडायच्या, हे सगळे कसे होणार, याचा घोर त्यांना लागला होता. अशावेळी त्यांची सून सविता अगदी देवासारखी धावून आली. खास या साऱ्या आवराआवरीसाठी ती दूर देशाहून, रजा घेऊन, मुलांची नीट व्यवस्था करून सासूच्या मदतीला उभी राहिली. वैभवला रजा घेणे शक्य नव्हते, पण त्याने मुलांची व इतर जबाबदारी घेतली आणि सविता आलीसुद्धा.खरंच, या आत्ताच्या मुली हुशार आणि धोरणी. सविताने विविध संस्थांना बोलवून घरातील अवजड फर्निचर, भांडी, सामान योग्य हाती वाटून टाकले. आता फक्त एका लहान टेम्पोमध्ये बसेल एवढे सामान त्यांच्याकडे उरले. निर्मलाताईनी तिचे खूप कौतुक केले. तिने विचार करून तीन वर्षांसाठी तिचे आई-वडील ज्या भागात राहात होते, तिथे एक सदनिका पाहून ठेवली. व्याही मंडळींच्या इतक्या जवळ राहायचे म्हणून निर्मलाताई सुरवातीला बिचकत होत्या. नात्यामध्ये कोणताही दुरावा येऊ नये, इतक्या जवळ राहिल्याने संबंध दुरावू नयेत, ही त्यांची इच्छा होती; परंतु सविताने खात्रीने सांगितले, ‘तुम्ही थोडे दिवस राहून तर बघा, मला वाटते आहे, की मध्यवस्तीतील घरात तुम्ही राहायला लागाल, तर तुम्हाला सोयीचे जाईल.’.नव्या ठिकाणी सारी सोय पटकन झाली. सविताचे आई-वडील तिथे गेली अनेक वर्षे राहत होते. सर्व आवश्यक वस्तू, कामासाठी येणाऱ्या खात्रीच्या बायका... शिवाय व्याही मंडळींची सोबत! एकत्र सहली, नाटक, सिनेमा बघणे, प्रदर्शने सारे सुरू झाले. निर्मलाताईंनी त्यांच्या आवडीच्या छंदवर्गात नाव घातले. दूर राहिल्यामुळे ज्या गोष्टी करता आल्या नव्हत्या, त्या सगळ्या पूर्ण होत होत्या. निर्मलाताईंची भावंडेसुद्धा खूश होती. त्यांच्या ताईला मनासारखे जगता येत होते! अर्थात नात्यांची लक्ष्मणरेषा दोन्ही कुटुंबांकडून सांभाळली गेली, म्हणून हे आनंदी आयुष्य सुरू झाले होते. सविता, वैभव, नातवंडे सारे खूश होते.नवे घर तयार झाले, पण आता निर्मलाताईंना हा मध्यवर्ती भाग आवडला होता. परत वैभव आणि सविता मदतीला आली. जवळच्या सोसायटीमध्ये एक सदनिका विकाऊ होती. नवे घर विकून त्याऐवजी ही सदनिका निर्मलाताईंनी विकत घेतलीसुद्धा! एकमेकांच्या मदतीने दोन्ही कुटुंबे आनंदात होती. मुलांनासुद्धा दूरदेशी असले तरी आपल्या आपल्या आई-बाबांची काळजी असते, त्यांचा जीव तुटत असतो. आई-वडील सुखात राहावेत, आनंदात असावेत, असे मुलांना वाटत असतेच की! आपली आई एकटी राहत असली तरी हक्काची माणसे तिच्या अगदी हाकेच्या अंतरावर आहेत, हे समाधान मुलांना होते. निर्मलाताईंनी नवी सदनिका विकत घेताना मुलाच्या आणि सुनेच्या नावाचे नामांकन केले, स्थावर व जंगम संपत्तीसाठी मृत्यूपत्र बनवले आणि उत्साहाचे आणि सुखाचे नवे आयुष्य सुरू केले!एकमेकांच्या सहजीवनात सर्वांनीच आनंद फुलवला!.शेअर बाजार- व्यर्थ भीति नको...अभ्यास करुनच उतरा प्रवाहात.३. सहजीवनाच्या दूरदृष्टीचा निवारायशवंतकाका आर्किटेक्ट आहेत. त्यांना भविष्यकाळ जोखण्याची दूरदृष्टी आहे. आपल्या नातेवाईकांना, मित्रांना, कितीतरी योग्य ठिकाणी त्यांनी शहरात, शहराबाहेर प्लॉट, जमिनी अगदी आग्रहाने विकत घ्यायला लावल्या होत्या. आज ते सर्व लोक काकांना अगदी मनापासून दुवा देत आहेत. उपनगरामध्ये, बऱ्याच वर्षांपूर्वी त्यांनी स्वतः व त्यांचे तीन भाऊ आणि एक बहिण या सर्वांना प्लॉट घ्या, असे मागे लागून, त्या सर्वांनी प्लॉट घेतले होते. नंतर ते उपनगर मुख्य शहराला जोडले गेले. तिकडे टुमदार बंगल्यांची वसाहत, अपार्टमेंट उभी राहिली.आता सर्वांचे परिवार खूपच वाढले होते. चार भावंडाचे सोळा-सतरा माणसांचे मोठे कुटुंब बनले होते. सर्व आते-मामे, चुलत भावंडे अगदी एकमेकांचे मित्र होते. त्यांच्या बायका, नवरे, त्यांची मुले... खूप मोठा परिवार झाला होता. अर्थात, आता काळानुसार हा परिवार देशोदेशी विखुरला होता. यशवंतकाका, भावंडे आणि त्यांची मुलेबाळे सर्वांनी एकमुखाने निर्णय घेऊन, आपापल्या प्लॉटवरती सहा-सहा जणांचे अपार्टमेंट बांधण्याचा निर्णय घेतला. त्या-त्या परिवाराचे नातेवाईक, जवळचे मित्र... हा हा म्हणता म्हणता तिथे चोवीस जणांचे एकत्र, तरी सोयीनुसार वेगळे असे मोठे कुटुंब उभे राहिले! एकमेकांची काळजी घेणारे, सणसमारंभ साजरे करणारे, अडीअडचणीला एकमेकांना मदत करणारे नातेवाईक, मित्र असा विस्तार झाला. सर्वांचा एकटेपणा दूर झाला. हवे तेव्हा एकटे, गरज असेल तेव्हा एकत्र, असे आवडीचे गट बनले.नव्या सहजीवनात सर्वांनी सुखाचा मोकळा श्वास घेतला. आपापले इच्छापत्र बनवून, आपल्या वारसांच्या हाती आपली संपत्ती पडेल, अशी व्यवस्था केली. आपले घर ते आपले घर असते, हेच खरे! उतारवयात सोबत तर हवी असते, पण एकांत, आपला स्वतःचा वेळही हवा असतो! या भावंडानी ती सीमा ओळखून पावले उचलली आणि सहजीवन सुखी बनवले.हे कोणत्याही प्रकारचे स्वप्नरंजन नाही. व्यवहार, प्रेम आणि परिस्थिती यांची सांगड घालून, सहजीवनात राहण्याचे ठरविले, तर किती कुटुंबे सुखी होतील. सामंजस्य, अहंकाररहित वागणूक, परस्पर प्रेम आपल्या सर्वांना नव्या, आनंदी आयुष्याकडे नेते. या दिवाळीला, प्रत्येकामध्ये सुखी सहजीवनाचा दिवा उजळो, हीच इच्छा!(लेखिका निवृत्त बँक कर्मचारी असून, गेली अनेक वर्षे इच्छापत्र वा मृत्युपत्र या विषयावर जनजागृतीसाठी कार्यरत आहेत..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.