कचरावेचक कामगाराने टाकाऊ पुस्तकांमधून उभारले भव्य ग्रंथदालन!
पुस्तकप्रेमींसाठी पुस्तके जपून ठेवणे हा मोठा ठेवा असतो. एखादे जीर्ण झालेले पुस्तकही त्यांच्या ग्रंथसंपदेची शान वाढवत असते. असे असले तरी जगभरात दरवर्षी कितीतरी टन पुस्तके रद्दीत घातली जातात. प्रकाशक, ग्रंथालये यांचा वाटा यात मोठा असतो. याशिवाय वाचकही जुनी झालेली पुस्तके टाकून देतात. पण कचऱ्यात फेकून दिलेल्या पुस्तकांमधून तुर्कस्तानमध्ये जगावेगळे भव्य ग्रंथालय उभारले आहे. त्याची संकल्पना कचरावेचक कामगारांची आहे.
तुर्कस्तानची राजधानी अंकारातील कानकाया जिल्ह्यात कचरावेचक गटाने कचऱ्यात सापडणारी पुस्तके गोळा करण्यास सुरुवात केली. घराघरांमधील कचरा गोळा झाल्यावर तो डेपोत जातो. या कचऱ्यात काही मौल्यवान वस्तूही सापडतात. त्यात पुस्तकेही सापडली. सुदैवाने तुर्कस्तानमधील कचरावेचकांनी त्यांचे महत्त्व जाणले आणि ती एकत्र केली. सहकारी कामगार व त्यांच्या कुटुंबांना ही पुस्तके देता येतील, अशी भावना त्यामागे होती. पाच वर्षांपूर्वी तुर्कस्तानमध्ये सरकारच्या मालकीचे सार्वजनिक ग्रंथालयाची संकल्पना प्रचलित नव्हती. २०१७ मध्ये ७० हजार नागरिकांसाठी केवळ एकच सार्वजनिक ग्रंथालय होते, असे तेथील वृत्तपत्र ‘डेली सबाह’ने म्हटले आहे. याउलट युरोपची स्थिती होती. ‘लायब्ररी मॅप ऑफ द वर्ल्ड’च्या २०१६मधील अहवालानुसार युरोपिय समुदायात प्रत्येकी सहा हजार २०० नागरिकांमागे एक सार्वजनिक ग्रंथालय आहे. त्यामुळे तुर्कस्तानच्या नागरिकांची वाचनाची भूक भागविण्यासाठी कचरावेचकांनी रद्दीतून पुस्तके साठविण्याची कल्पना लढविली.
पुस्तकांचा शोध घेण्याचे त्यांचे काम अनेक महिने त्यांचे हे काम सुरू होते. पाहता पाहता त्यांच्या कामाची माहिती सर्वत्र पसरली. कानकायातील रहिवासी स्वतः पुस्तके देणगी म्हणून देण्‍यास पुढे येऊ लागले. सुरूवातीला ही पुस्तके फक्त सफाई कर्मचारी व त्यांच्या कुटुंबासाठी होती. पण हळूहळू पुस्तकांची संख्या वाढू लागली आणि लोकांनाही त्यात स्वारस्य वाटू लागले. अखेर या पुस्तकांमधून सर्व नागरिकांसाठी खुले असणारे ग्रंथदालनच साकार झाले. ‘घरी पुस्तकांचे दालन असावे, अशी माझी इच्छा पूर्वी होती. पण आता सर्वांसाठी खुले असणारे आमचे ग्रंथालय उभारण्यात आले आहे,’ असे कचरावेचक सरहत बेटेमूर (वय ३२) याने सांगितले.