Ganesh Festival : मॅनेजमेंट स्किल्स शिकवणारा उत्सव

केतकी जोशीकलाकारांचं व्यासपीठ म्हणून ओळखला जाणारा गणेशोत्सव आता मॅनेजमेंट स्किल्स शिकवणारा उत्सवही म्हणायला हवा. गणेशोत्सव एकट्यादुकट्याचा नसतोच. तो असतो सगळ्यांचा, सगळ्यांना बरोबर घेऊन एकत्र साजरा करण्याचा उत्सव. हेच मुलांना या उत्सवाच्या निमित्तानं समजतं. .“अर्णव, तू मिट्टी लेके आ।प्रणव तू पाणी घेऊन ये आणि रांगोळीचे रंगही...प्रतीक, तू गेला नाही का अजून सेक्रेटरी काकांकडून पैसे घ्यायला? यश, त्याच्याबरोबर जा लवकर. आपल्याला डेकोरेशनचं सामान आणायचं आहे, आजचा आणि उद्याचाच दिवस आहे...आर्तिक, वडापाव लाया है सबके लिए, पहले खाते हैं... पिर वापस से कामपे लग जाएंगे...अरे, माझ्या आईला पटवा रे कुणीतरी, घरच्या गणपतीचं डेकोरेशन राह्यलंय...हम आएंगे ना भाई तेरे घरपें...स्पर्धांचं झालं का फायनल स्वरा, अक्षरा? डान्सची प्रॅक्टिस झाली का तुमची?”एरवी आपल्या मोबाईल किंवा टॅबमधून डोकंही वर न काढणारे तुमच्या आमच्या घरातले टीनएजर कलाकार हे संवाद म्हणत असतील तर...? ही जादू घडू शकते... ती फक्त गणपती बाप्पामुळे... अर्थात गणेशोत्सवामुळे. एरवी हे जग आपल्या काही कामाचं नाही अशाच आविर्भावात वावरणारे हे टीनएजर्स गणपती उत्सवात मात्र अखंड राबत असतात.गणेशोत्सव म्हणजे आनंद, उत्साह! गणेशोत्सव म्हणजे जल्लोष! गणेशोत्सव म्हणजे एकत्र येण्याचा सण! आणि गणेशोत्सव म्हणजे बरंच काही शिकण्याचा उत्सव... गणेशोत्सव फक्त आनंदच घेऊन येतो असं नाही, तर बरंच काही शिकवूनही जातो. गणपती विद्येची देवता आहे, त्याच्यासाठी उत्साहानं, मनापासून करणाऱ्याला तो नक्कीच काहीतरी देऊन जातो.गणेशोत्सव एकट्यादुकट्याचा नसतोच. तो असतो सगळ्यांचा, सगळ्यांना बरोबर घेऊन एकत्र साजरा करण्याचा उत्सव. हेच बारा-तेरा वर्षांच्या मुलांना या निमित्तानं समजतं. हे वय तसं आडनिडं, पण याच वयात जबाबदारीचीही थोडी जाणीव झालेली असते आणि आपणहून काहीतरी करण्याचा हुरूपही असतो. मन घरच्यापेक्षा बाहेर जरा जास्त रमायला लागलेलं असतं. अशा वेळेस सार्वजनिक कार्यक्रमांमध्ये जर या वयाच्या मुलांना सामावून घेतलं, तर त्यातून होणारा उत्सव नक्कीच अधिक सुंदर, देखणा असतोच आणि त्याचबरोबर जबाबदारीची जाणीवही करून देणारा असतो. खूप मोठ्या सार्वजनिक गणेशोत्सवांमध्ये नाही पण सोसायटी, बिल्डींगच्या गणेशोत्सवापासून त्याची सुरुवात तर नक्कीच होऊ शकते.हल्ली शहरांमध्ये बहुतेक घरांमध्ये एकुलती एक मुलं असतात. शाळा, घर, क्लासेस, त्यांचे मित्र-मैत्रीण, मोबाईल इतकंच या मुलांचं विश्व मर्यादित असतं. बहुतेक सगळं हातात तयार मिळत असतं. गणपतीत मात्र प्रत्येकजण फक्त कार्यकर्ता असतो. मुंबई, ठाण्यात तर गणेशोत्सवात शाळांना पाच दिवस पूर्ण सुट्टी असते. .आणि त्यामुळेच घरांबरोबरच सोसायटी किंवा बिल्डींग, चाळीतला गणेशोत्सवही ही मुलं फुल्ल एन्जॉय करतात. ज्यांच्या घरामध्ये गणपती असतो, त्यांना त्यासाठी कराव्या लागणाऱ्या तयारीची थोडीतरी कल्पना असते. डेकोरेशन, आरती, प्रसाद यासाठीचं नियोजन त्यांनी घरातून थोडंफार बघितलेलं असतं. अर्थात तेव्हा त्यांना फक्त छोट्या-मोठ्या कामांमध्ये मदतीसाठी घेतलं जात. पण स्वतंत्रपणे काम करण्याचा आनंद त्यांना फक्त सार्वजनिक उत्सवातच मिळतो.कलाकारांचं व्यासपीठ म्हणून ओळखला जाणारा गणेशोत्सव आता मॅनेजमेंट स्किल्स शिकवणारा उत्सवही म्हणायला हवा. ही स्किल्स कोणत्याही मॅनेजमेंट ‘स्कूल’मध्ये शिकवली जात नाहीत. त्यासाठी गणेशोत्सवात सहभागी होऊनच बघायला हवं.क्षणभर तुमचं लहानपण आठवून बघा, घरच्या गणपतीपेक्षाही किंचित जास्तच सोसायटी किंवा चाळीच्या गणेशोत्सवाची तुम्हीही वाट पाहिलीच असेल ना! आता जग बदललंय, राहण्याच्या जागा बदलल्यात. वाडे, वस्त्या, चाळींच्या जागी भलेमोठे कॉम्प्लेक्सेस आणि टाऊनशिप आल्या आहेत. कॉस्मोपॉलिटन कल्चर एकत्रित अनुभवायला मिळतं. पण तरीही गणेशोत्सवाची धमाल आणि रंगत किंचितही कमी झालेली नाही.या उत्सवात मुलांना काय शिकायला मिळतं? गणपतीचं डेकोरेशन, आरत्या, नैवेद्य, प्रसाद, स्पर्धा, त्यातली बक्षिसं हे तर आलंच. पण त्याही पलीकडे जाऊन एकमेकांबरोबर राहण्याचा आनंद त्यांना मिळतो. मुलगा-मुलगी असा कोणताही भेद यात नसतो. एरवी आपल्याच विश्वात दंग असणारी ही मुलं गणपती बाप्पाच्या निमित्ताने आपल्या कोशातून बाहेर पडतात.वर्गणी मागायला लोकांकडे जाणं, त्यांच्याशी बोलणं, त्यांच्याकडून हवी ती रक्कम मिळवण्यासाठीचं संवादकौशल्य त्यांना शिकता येतं. गणेशोत्सवाच्या निमित्ताने कितीतरी प्रकारच्या लोकांशी बोलायला लागतं. मोठ्यांना काम करताना पाहून बऱ्याच गोष्टी शिकता येतात.मंडपवाल्यांशी बोलणं, मंडप कसा हवा, पाऊस आला तर काय करायचं? कार्यक्रमासाठी स्टेज कुठं बांधायचं? आरतीची वेळ काय ठरवायची? प्रसादाची जबाबदारी कशी द्यायची? अशा अनेक गोष्टी याच वेळेस तर शिकता येतात.गणपती बाप्पाची आरास हा तर एक स्वतंत्र विषय आहे. तहानभूक विसरून रात्र रात्र जागून लाडक्या बाप्पासाठी केलेली आरास हा मुलांच्या आयुष्यातला खूप महत्त्वाचा अनुभव आहे, असं मला वाटतं.विषय किंवा थीम ठरवणं, त्यासाठी काय सामान लागेल त्याची चर्चा करणं, कोण काय करणार, कोणाची चित्रकला चांगली आहे, कोणाकडे आराशीसाठी लागणाऱ्या वस्तू आहेत याची माहिती मिळवणं आणि सगळ्यांत महत्त्वाचं पालकांची परवानगी घेऊन (खरंतर पालकांना पटवून) रात्रभर जागून केलेल्या डेकोरेशनचं जेव्हा कौतुक होतं तेव्हा या मुलांच्या चेहऱ्यावरचा आनंद बघावा. सकाळ-संध्याकाळची आरती, प्रसादाचं नियोजनही मुलं शिकतात.बाप्पाची मिरवणूक हा तर या वयातल्या मुलांचा सगळ्यांत आवडता विषय. कितीतरी सोसायट्यांमध्ये आता स्वतःची ढोल पथकं आहेत. त्याची प्रॅक्टिसही गणेशोत्सवाच्या आधीपासून सुरू होते.काही वर्षांपूर्वीपर्यंत मुलांना सोसायटी किंवा चाळीच्या गणपतीसाठी जा, असं मुद्दाम सांगायची गरज नव्हती, ते आपोआपच घडायचं. आता मात्र ही गरज नक्कीच आहे आणि ती पुढच्या काळात वाढणारही आहे. व्हर्च्युअल जगाच्या पलीकडे प्रत्यक्षातही एक जग आहे आणि त्यातल्या माणसांबरोबर राहणं जास्त आनंददायी आहे, हे मुलांना लक्षात येण्यासाठी गणेशोत्सव हे उत्तम माध्यम आहे..त्यांच्यासाठी खूप छान स्ट्रेस रिलिफ आहे. आपण काहीतरी चांगलं करतोय, करू शकतोय ही जाणीव मनात पेरण्यासाठीचा हा खूप चांगला मार्ग आहे. एरवी लाडोबाला घरात कुणी काहीही बोललं तरी तो ऐकून घेत नाही, पण गणपतीच्या मीटिंगमध्ये मात्र आजूबाजूचे काका, दादा वगैरे लोकांनी, ‘काय रे एवढं कळत नाही का?’, असं म्हटलं तरी तो उलट उत्तर देत नाही.सार्वजनिक गणेशोत्सवात सोसायटीच्या, चाळीच्या राजकारणाचं प्रतिबिंबही पडतंच. पण त्याला सामोरं जायचं कसबही हा उत्सवच शिकवतो. एरवी सुटीच्या दिवशी उशिरापर्यंत लोळत पडलेली मुलं गणपतीत मात्र अगदी लवकर तयार होऊन, घरातली आरती करून सोसायटीच्या गणपतीपाशी जाऊन तिथली व्यवस्था बघतात.महत्त्वाचं म्हणजे, काही कामं कोणतीही अपेक्षा न ठेवता करायची असतात याची जाणीवही त्यांना याच निमित्ताने होते. गणेशोत्सवातूनच शिस्त, धडाडी, चिकाटी शिकता येते आणि संयमही...आपल्या महाराष्ट्रात तर सार्वजनिक गणेशोत्सवामुळे कितीतरी गुणी कलाकारांना व्यासपीठ मिळालं आहे, कितीतरी वंचितांना मदत मिळाली आहे. जात-धर्मासारखे भेद विसरून आणि काही काळ आपली दुःख, हेवेदावे बाजूला ठेवून हा उत्सव सगळ्यांना एकत्र आणतो. गणपतीची मूर्ती निर्मळ आनंद देते तसंच हा उत्सवही फक्त आनंदाचं दान देतो.एकमेका साहाय्य करू अवघे धरू सुपंथ, याचं प्रत्यक्षातलं एक उदाहरण म्हणजे सार्वजनिक गणेशोत्सव. आपल्या मुलांना मोठ्या जीवघेण्या स्पर्धेच्या जगात जाण्याआधी हे निर्भेळ आनंद घेऊ दिले, तर त्या स्पर्धेत टिकून राहण्यासाठी त्यांना बळ मिळेल. नकारात्मक वातावरणातही काहीतरी पॉझिटिव्ह घडतंय याचा विश्वास मिळेल.गणेशोत्सवाच्या तयारीवर आता शेवटचा हात फिरत असेल... यावर्षी फक्त एवढंच करा तुमच्या मुलांना बाहेर काढा, त्यांचा अभ्यासाचा; एक्स्ट्रॉ करिक्युलर ॲक्टिव्हिटीतला थोडासा वेळ जाऊ द्या, पण या गणपती उत्सवात मुलांना धमाल करू द्या.अगदी गणपती आणण्यापासून ते विसर्जन मिरवणुकीपर्यंत प्रत्येक गोष्टीत त्यांना सहभागी होऊ द्या. त्यांना मिळणारा आनंद तर अवर्णनीय असेलच, पण यानिमित्तानं कदाचित तुम्हालाही तुमच्या याच वयातला गणेशोत्सव आठवेल...(केतकी जोशी मुक्त पत्रकार आहेत.)-----------------------------------.सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Ganesh Festival : मॅनेजमेंट स्किल्स शिकवणारा उत्सव

Related Stories