इटुक इवली भिंगरभावली बुब्बुळबिजली काळीभोर; या लावणीतून त्या इवलीचे लोभस चित्रच बापट उभे केले

हेमंत गोविंद जोगळेकरमागील लेखांकात (ता. २७ एप्रिल) आपण शाहीर होनाजी बाळा यांच्या लटपट लटपट तुझं चालणं या लावणीचा आस्वाद घेतला होता. ही लावणी काहीशे वर्षांपूर्वीची. लावणीचा हा धागा कायम ठेवून या लेखात तुलनेने नव्या लावणीचा रस घेऊ या. लावणी आहे वसंत बापट यांची लावणी इवलीची. .बापटांनी अनेक लावण्या लिहिल्या. नेहमीच्या शृंगारिक लावण्यांपासून अगदी जगाचा निरोप घ्यायची आमी जाणारच की कवातरी पटदिशी या अखेरच्या विनवणीपर्यंत. बापटांनी शहरी लावण्याही लिहिल्या. मुंबईतल्या लोकलमधून जाणाऱ्या मुंबईच्या मनकर्णिकेवरची त्यांची लावणी प्रसिद्ध आहे. आता आपण ज्या लावणीबद्दल बोलतो आहोत ती आहे एका इवलीची. ही मुलगी कालपर्यंत छोटी होती पण आज या कळीचे टपोर फूल होऊ पाहत आहे. त्या फुलाच्या दर्शनाने या कवीला भूल पडते आहे किंवा त्याने तसा आव आणला आहे. ‘कालपरवा पावतो पोरसवदा’ असलेली ही परकर चोळीमधली पोर आज साडी नेसली आहे आणि साडीचा सुळसुळणारा पदर तिकडे लक्ष वेधून घेऊन कवीला छळतो आहे. कालपर्यंत ती लहान मुलींचे डूल घालत होती. आज तिने मोठ्या मुलीसारखी कर्णभूषणे घातली आहेत. या चंचल बालेची हालचाल गिरक्या घेत चाललेली आहे. कवीने तिच्याशी फ्लर्ट करायचा प्रयत्न केल्यावर, ती ‘अग्गोबाय! तुम्ही केवढे, मी केवढी!’ असे म्हणून कवीचे मोठे वय आणि स्वतःचे लहान वय कवीच्या निदर्शनास आणून देत आहे. त्यामुळे नाराज होऊन तो तिला मनोमन माझ्यासमोरून निघून जा, असे म्हणतो आहे.नारीचे वर्णन करण्यात शाहीर वाकबगार असतात. मोर सुंदर असतो पण त्याचे पाय काटकोळे अनाकर्षक असतात. तसेच या मुलीचे पायही कवी संकेताप्रमाणे केळीच्या खांबांसारखे नाहीत; मोरासारखे आहेत, हेही कवीच्या नजरेतून सुटत नाही. तरीही ती ऐटीत चालते आहे. अशी ती भूल घालत राहिली तर आपले कठीण होईल, असे कवीला वाटते. .बापट लावणी लिहिताहेत एका इवलीवर. मनातून आतून तिच्याबद्दल लहान मुलीबद्दल वाटावे असे कौतुक असावे, पण तिच्या आताच्या सुंदर होत जाण्यामुळे आपण तिच्यावर फिदा होत आहोत असा आव बापट आणत असावेत. या लावणीत सर्वात अधिक नजरेत भरते ते बापटांचे शब्दप्रभुत्व. बापटांची संस्कृत आणि मराठी दोन्ही भाषांवर हुकुमत होती पण त्यांनी या कवितेत वापरले आहेत ते अगदी मराठमोळे पण शहरी शब्द, आणि अनेकदा ते घडवलेले आहेत. उदाहरणार्थ पहिल्याच ओळीकडे पहा,इटुक्क इवली भिंगरभावली बुब्बुळबिजली काळीभोर ...बापट नुसतेच तिला छोटी म्हणत नाहीत. ‘इटुक्क इवली भिंगरभावली’ म्हणतात. तिच्या तेजस्वी काळ्या डोळ्यांचे वर्णन ‘बुब्बुळबिजली काळीभोर’ असे करतात. संपूर्ण लावणीभर चिटुक्क चिमणी चुटुक्क जिवणी, नाचणनजरी सुळसुळपदरी, अदमोर मुरकी असे अनेक शब्द येतात. ते तिथे नेमके चित्र उभे करतात. तिच्या बोलण्यात (कदाचित त्या वेळचे) बायकी ‘अग्गोबाई’सारखे शब्द येतात. तिच्यामुळे कवीची दैना होत आहे म्हणून तो तिला छिंटछिचोर, मुद्दामउद्दाम कुर्रेखोर, वर्शिरजोर अशी विशेषणे लावतो. ‘...ओर’चे वेगळे यमक आणि अनेक अनुप्रास लावणीला ताल आणि नाद देतात.या लावणीतून त्या इवलीचे लोभस चित्रच बापट उभे करतात. बापटांचे एकूणच लेखन खूप मोठे आहे. कवितांचे सर्व प्रकार त्यांनी लीलया हाताळले. बालगीते, समरगीते, पोवाडे, चित्रपटगीते, छंदोबद्ध किंवा छंदमुक्त भावकविता, प्रवासकविता... किती तरी. कुठल्याही प्रकारातील बापटांची कविता आपल्याला आनंदच देते! (हेमंत गोविंद जोगळेकर कवी व लेखक आहेत. ) .लावणी इवलीचीइटुक इवली भिंगरभावली बुब्बुळबिजली काळीभोरचिटुक्क चिमणी चुटुक्क जिवणी खळकन् हासू फुटे बिलोर!पर्करचोळीमधली पोरझर्कन झाली फूलटपोरनाचणनजरी सुळसुळपदरी छळछळ छळते छिंटछिचोर!...अजुन्तराहेत मोराचे पायउगाच्च आपलं चालायचं ठायकळत्त काय नाय तेवढ्यात्त हाय हाय उद्यात्त लाविल गळ्याला दोर!------------------.सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

इटुक इवली भिंगरभावली बुब्बुळबिजली काळीभोर; या लावणीतून त्या इवलीचे लोभस चित्रच बापट उभे केले

Related Stories