‘अनकंडिशनल लव्ह’ सोन्याहून महाग; मग न मागता मिळालेल्या सोन्यासारख्या माणसांचं मोल कळणार का आपल्याला?

अभिराम भडकमकरआयुष्यात काय मिळालं नाही याची मोठी यादी करणारे आपण, आणि न मागता मिळालेली सोन्यासारखी माणसं! यांचं मोल कळणार का आपल्याला? लीलावती पचिंद्रे आणि सुनीता माने ही केवळ दोन नावं नाहीत, तर समृद्ध आणि संपन्न आयुष्याचं चालतंबोलतं सार आहेत. आपल्या आयुष्यात त्यांचं येणं हा आपला सुवर्णयोग!.सोनं हा भारतीयांच्या जिव्हाळ्याचा विषय. एकतर ते अत्यंत तेजस्वी आणि दिमाखदार दिसतं. दुसरं म्हणजे त्याची किंमत सतत वाढत असते. पण माझ्या मते काही माणसंच सोन्यासारखी असतात. त्यांच्याभोवतीसुद्धा एक तेजस्वी वलय असतं.या बाबतीत मी फारच सुदैवी. माझ्या आयुष्यात अनेक सोन्यासारखी माणसं आली. बरं, या माणसांना माझ्याकडून काही हवं होतं, असंही नाही. मी काही त्यांना देऊ शकत होतो, असंही नाही. पण ही माणसं आयुष्यात आली आणि त्यांनी मला त्यांच्या आयुष्याचा एक भागच करून टाकलं. त्यांच्या बाजूनं हे अतिशय स्पष्ट होतं. मी त्यांचा झालो होतो आणि आजपर्यंत तो आपलेपणा कुठेच सुकला नाही. न मागता आयुष्यानं भरभरून दिलेलं हे दान!माझा मित्र श्रीराम पचिंद्रे याची आई. कनिष्ठ महाविद्यालयामध्ये शिकताना कवितांवरच्या प्रेमामुळे श्रीरामशी ओळख झाली. घरी येणं-जाणं सुरू झालं. तेव्हा कधीतरी पहिल्यांदा त्याच्या आईंना भेटलो, आणि झालं! आपल्या मुलाचा मित्र म्हणजे तो आपलाच, इतकं साधं सोपं गणित होतं ते! त्यानंतर मी त्यांचाच झालो. आज मागं वळून पाहताना मला आठवते ती त्यांच्या नजरेतली अथांग माया. जी फक्त आपल्या राम आणि शाम या लेकरांसाठी नव्हती, तर ती माझ्यासारख्या अनेक मित्रांसाठी होती. या पिढीतल्या आयांची मला हीच गंमत वाटते. त्यांचे पदरच इतके मोठे, की त्याखाली कित्येकांना सावली लाभावी. त्याकाळी अपॉइंटमेंट, म्हणजे भेटीची आगाऊ परवानगी वगैरे घेऊन जाणं, हा काही प्रकार नव्हता. मनात आलं, वेळ झाला, की काढायची सायकल, जायचं मित्राकडे. बरं, मित्र घरी असेल तर त्याच्याशी गप्पा. नसेल तर घरच्यांशी गप्पा. अशा वेळी श्रीरामची आई मला तासनतास बसवून घ्यायची. माझ्याशी गप्पा मारायची. बरं, त्या गप्पा तिच्या भावविश्वातल्या. पण एकदा आपलं म्हटलंय ना, मग कसलाही आडपडदा ठेवायचा नाही या तत्त्वावर सगळं सांगणं सुरू होई. जेवायच्यावेळी गेलं तर जेवल्याशिवाय बाहेर पडताच येत नसे. कारण तेच. एकदा आपलं म्हटलं की बाकी सगळं संपतं. .नऊवारी साडी, बेतशीर उंची, गोल चेहरा नि त्यावर ठसठशीत कुंकू, आणि अखंड बोलणं! त्यात सगळीच चौकशी. समोरचा बरा आहे ना, याची काळजी. आपल्या काही दोन सुखदुःखाच्या गोष्टी. समोरच्याच्या काही गोष्टी. मग एखाद-दुसरा आपल्या भावविश्वातून घडलेल्या मतानुसारचा सल्ला. कधी कधी हे सल्ले जितके सहज तितकेच गहनसुद्धा. घरात सुबत्तेच्या नद्या वाहत नसल्या, तरी संसार काटकसरीचाच. पण त्यातूनही आपल्या मुलांना आणि त्यांच्या मित्रांनासुद्धा मनासारखं खाऊ-पिऊ घालण्याचं तंत्र कुठल्या युनिव्हर्सिटीतून मिळालेल्या ॲडमिनिस्ट्रेशनच्या पदवीमुळे लाभलं होतं देव जाणे! कदाचित संसाराच्या विद्यापीठातच हे सगळं अनुभवातून संपन्न केलेलं असावं. त्यामुळे त्या छोट्याशा घरातसुद्धा खूप छान वाटायचं. अगदी घरीच आल्यासारखं.त्या वयात मला खूप बडबड करायची आणि अतिउत्साहानं सर्वत्र वावरायची सवय होती. त्या बोलण्याची, त्या वागण्याची कुणी माझ्या माघारी टिंगल केली, तर लगेच तितक्याच प्रेमानं त्याला दटवण्यामध्येसुद्धा त्या मागं नसायच्या. मला आजही आठवतं, जेव्हा श्रीरामचे वडील गेले तेव्हा मी भेटायला गेलो. अर्थात त्या पोरवयामध्ये सांत्वन करणं, समाचाराला जाणं या सगळ्या गोष्टी आम्हालाही नव्याच होत्या. पण मला आठवतं, मी जेव्हा त्यांच्याकडे गेलो तेव्हा त्या माझ्याकडे बघून ‘‘अरे बघ ना, हे असं कसं केलं ह्यांनी!’’ असं म्हणत त्यांचा बांध फुटला तो क्षण आणि ते चित्र आजही माझ्या मनावर कोरलं गेलं आहे. आज थकल्या वयामध्येसुद्धा ‘कसं चाललंय अभिरामचं?’ असा एखादा काळजीभरला प्रश्न त्या श्रीरामला विचारत राहतात. भेटल्यानंतरही त्यांच्या स्पर्शात मला ती काळजी, तो आपलेपणा सगळं जाणवतं आणि वाटतं, खरोखरच ही सोन्यासारखी माणसं आपल्याला लाभली हे भाग्यच!मनाच्या गाठी जुळायला वयाचं किंवा काळाचं बंधन नसतंच. पोरवयामध्ये आपणही काहीसे निरागस असतो. त्यामुळं कदाचित पटकन नाती जुळत असतील असं आपल्याला वाटतं. पण व्यावहारिक जगाच्या थपडा खात असतानासुद्धा काही माणसं अशी भेटून जातात आणि आपल्यावर मायेचं पांघरूण घालतात. मुंबईत आपल्या क्षेत्रात जम बसवण्याच्या प्रयत्नात असतानाच साताऱ्याचे साहित्यिक डॉक्टर राजेंद्र माने भेटले, तेव्हाही असंच घडलं. डॉक्टरच काय, पण तो सगळा परिवारच माझा झाला. आणि तिथं भेटल्या डॉक्टरांच्या आई. डोक्यावर पदर, ठसठशीत कुंकू, उंची बेताचीच आणि चेहऱ्यावर अथांग माया... या चांगल्याच शिकलेल्या. रयत शिक्षण संस्थेमध्ये मुख्याध्यापिका पदापर्यंत जाऊन उत्तम कारकीर्द केलेल्या. पदावर असताना कामाचा भाग म्हणून त्या काहीशा कडक किंवा अनुशासनप्रिय राहिल्या असतीलही, पण माझ्या वाट्याला आली ती केवळ माया आणि मायाच. माझे खाण्यापिण्याचे लाड आणि मध्यंतरी बिघडलेल्या तब्येतीची माझ्या आईइतकीच त्यांना वाटणारी काळजी, हे सगळं कुठून येतं बरं? .वेळी-अवेळी साताऱ्यात पोहोचलो तर आठवण करून न देताही आवडती गव्हाची खीर समोर येणं काय, किंवा कोल्हापुरात कितीही वर्षांनी भेटलो तरी तोच उमाळा अनुभवास येणं काय... हे पाहिलं की ‘वुई केअर’ हे जाणवून द्या, प्रेम आहे तर शब्दांनी व्यक्त व्हा ही आजची फिलॉसॉफी कुठेतरी लंगडी वाटते. माझं नवं पुस्तक हातात घेताना त्यांचा चेहरा मनापासून फुलतो. आजच्या व्यवहारी जगात हे असं मनानं दुसऱ्याच्या सुख-दुःखात वाटेकरी होणं मला खूप वेगळं वाटतं.मग वाटतं त्यांना जे जमलं ते आपल्याला जमतं का? हे फक्त घेणंच झालं की! या दोघींनी मला काय दिलं? तर माणसाच्या चांगुलपणाचं दर्शन दिलं. अनुभूती दिली. आज ‘अनकंडिशनल लव्ह’ असा शब्द फार वापरला जातोय (कारण ते सोन्याहून महाग झालंय); पण या दोघींनी ते भरभरून वाटलं. त्यासाठी मी त्यांच्या मुलाचा मित्र असणं इतकीच बाब पुरेशी होती. मला आजच्या, सर्व गोष्टींना प्राइस टॅग असण्याच्या, काळात हे फार अद्भुत वाटतं. कसलीच अपेक्षा नाही. हिशोब नाही. निरपेक्ष शब्दाचा अर्थ इथं अनुभवास येतो. आजच्या व्यक्तिवादाची पाठराखण करण्याच्या काळात ज्याला आपलं म्हटलं त्याच्या जगण्याशी एकरूप होणारं मन यांच्याकडे कुठून आलं असावं? विशेषतः आजच्या, व्हॉट्सॲपवर एकाच वेळी हार्दिक अभिनंदन आणि भावपूर्ण श्रद्धांजली मख्ख मनानं पोस्ट करण्याच्या, काळात त्यांना असं वागणं कसं जमत असावं? आपल्या सुखात त्यांनी सुखावून जावं आणि दुःखात काळजी करावी असं मन कुठल्या मुशीतून घडलं असावं? दुसऱ्याला मिळालेल्या यशाचा, मानसन्मानाचा खरा आनंद चेहऱ्यावर वाचता यावा असा उत्कट. यासाठी स्वतःपलीकडे पाहण्याचा स्वभाव लागतो, तो कसा घडतो? दोघींची आयुष्य काही फार सुखकर, सोपी, सरळ नव्हती. पण सर्व खाचखळगे ओलांडत झालेला प्रवास स्वभावात ना कडवटपणा ठेवून गेला, ना जिभेवर तक्रारी. आयुष्याच्या भट्टीत तावूनसुलाखून निघाल्याच्या खुणा जपणं नाही, हे कसं जमलं? काही लोकांचा ‘मी आणि माझं’चा परीघ इतका रुंद कसा असू शकतो? असे प्रश्न मला आजही या दोघींना भेटल्यावर पडतात. .परवा भारतीय जनमानस या विषयावर जनरल गप्पा सुरू होत्या, आणि मला असं वाटू लागलं, की हे खरं भारतीय जनमानस आहे. रामायणातली सीता आणि महाभारतातील गीता ही अशी झिरपत झिरपत भारतीय स्त्रीची मानसिकता घडवत आली असावी. आणि म्हणूनच एकाच वेळी आयुष्य जसं आलं तसा त्याचा स्वीकार करताना या दिसतात. त्याचाही सोहळा करताना दिसतात. वेळप्रसंगी ठाम राहून निभावतात. आयुष्याला सामोऱ्या जातात आणि लढलेल्याही दिसतात. भारतीय पुरुषापेक्षा स्त्रीच अधिक खंबीर असते हेही दाखवून देतात. आणि आत्ताच्या काहीशा निवांत आयुष्यामध्ये स्थितप्रज्ञ झालेल्या आढळतात. पण ही एखाद्या योग्याची तटस्थ स्थितप्रज्ञता नाही. उलट संसारात राहून त्याचे बंध हे पाश न समजता लीलया आपलेसे करण्यातून आलेली स्थितप्रज्ञता आहे. माझ्या वाट्याला यांच्या वात्सल्याचा झरा आला म्हणूनच नव्हे, तर या गुणधर्मांमुळे, मला त्यांच्या बावनकशीपणाचं अप्रूप आहे. मग श्रीरामच्या भावकविता असोत की डॉक्टर मानेंच्या लेखनातील घट्ट मुळांच्या माणसांच्या व्यक्तिरेखा असोत, मला या दोघी दिसत राहतात. दोघंही मानवी वृत्ती-प्रवृत्ती आणि विकृतींवरही प्रकाश टाकणारे लेखक. पण सरतेशेवटी दोघांच्याही लेखनात माणूसपण आणि चांगुलपणाचं दर्शन घडतं. त्यात नवता असते, पण ती परंपरेशी फटकून वागणारी कर्कश्श का नसते याचं उत्तर मला या दोघींमध्ये दिसतं. या दोघीही अशाच. मला चांगुलपणाचं दर्शन देणाऱ्या. वाट्याला आलेले भोग पचवून समृद्ध झालेल्या. आता दोघी वयपरत्वे थकल्यात. पण मुळातला चांगुलपणाचा, बिनशर्त प्रेमाचा, वात्सल्याचा झरा आटलेला नाही. किंबहुना तो अधिकाधिक पक्व आणि गोड होत चाललाय. आयुष्यात काय मिळालं नाही याची मोठी यादी करणारे आपण, आणि न मागता मिळालेली ही सोन्यासारखी माणसं! यांचं मोल कळणार का आपल्याला? शेवटी, लीलावती पचिंद्रे आणि सुनीता माने ही केवळ दोन नावं नाहीत, तर समृद्ध आणि संपन्न आयुष्याचं चालतंबोलतं सार आहेत. त्यांचं आपल्या आयुष्यात येणं हा आपला सुवर्णयोग!(लेखक अभिनेता, दिग्दर्शक व कादंबरीकार आहेत.)--------------------.ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

‘अनकंडिशनल लव्ह’ सोन्याहून महाग; मग न मागता मिळालेल्या सोन्यासारख्या माणसांचं मोल कळणार का आपल्याला?

अभिराम भडकमकर

Related Stories