मुक्या जीवांना मायेचा हात

नागपूरमधील प्रिया जोशी बऱ्याच वर्षांपासून परिसरातील मोकाट कुत्र्यांना खाणं देतात. स्वतःच्या हातांनी तयार केलेल्या पोळ्या व भात, हे ताजं अन्न त्या दररोज भटक्या कुत्र्यांना पुरवतात. जखमी कुत्री, मांजरी व पक्षी दिसताच त्यांच्यावर उपचारांसाठी त्या पशुवैद्यकांकडे धाव घेतात. जखमी किंवा आजारी मुके जीव बरे होईपर्यंत आपल्या घरात ठेवून त्यांची शुश्रूषा त्या करतात.

ओळखीतल्या कुणाला

कुत्र्या, मांजराची बेवारस पिलं दिसली की, लगेच प्रियाताईंना कळवलं जातं. त्या म्हणाल्या, ‘बेवारस सापडलेल्या कुत्री, मांजरीच्या पिलांसाठी आमच्या घरी दुधाच्या अनेक बाटल्या असतात. पिलं थोडी मोठी होऊ लागताच त्यांच्यासाठीचं विशिष्ट खाद्यं डॉक्टरांच्या सल्ल्याने मी देते. मकर संक्रांतीच्या आसपासच्या दिवसांत भरपूर पक्षी पतंगाच्या मांज्याने जखमी होतात. माहिती मिळताच मी त्यांना आधी पशुवैद्यकांकडे नेऊन मग घरी आणते. त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी ठेवलेले सहा पिंजरेही कधी कधी कमी पडतात. बरे झालेल्या पक्ष्यांना मी निसर्गात पुन्हा सोडते.’

प्रियंकाताईंनी असंही सांगितलं की, भटक्या कुत्र्यांची अथवा मांजरींची पिलं मोठी होईपर्यंत सांभाळते. दरम्यान त्यांना मायेने वाढवू शकणाऱ्यांचा शोध घेते. अशी अनेक पिलं दत्तक दिली आहेत. विदेशी प्रजातींच्या पिलांऐवजी स्थानिक पातळीवर सापडलेली पिलं दत्तक घेतली जावीत, यासाठी लोकांना समजावून सांगते. रस्त्यांवरील मोकाट कुत्र्यांना अन्नच मिळालं नाही किंवा मिळाल्यास ते पुरेसं मिळालं नाही, असे प्रसंग बरेचदा येतात. हे प्राणीही निसर्गातील घटक आहेत. अन्नपाण्यावाचून ते मरण पावतात. उपाशी राहिल्याने प्रतिकारशक्ती कमी होऊन त्यांना रोग जडू शकतात. हे लक्षात घेऊन मी दररोज शंभर मोकाट कुत्र्यांसाठी स्वतः भात रांधते. चपात्या तयार करते. चपातीवर भात ठेवून देते.

प्राण्यांना माझ्याबद्दल विश्वास वाटू लागल्यावर पशुवैद्यकांकडे नेऊन त्यांना रोगप्रतिबंधक लस व नसबंदीची व्यवस्था करते. शस्त्रक्रियेनंतर एखाद दिवस माझ्या घरी ठेवते. परिसरातील शाळकरी मुलांची मैत्री त्यांच्या जवळपासच्या भागातील भटक्या कुत्र्यांशी व्हावी, यासाठी प्रयत्न करते. नवीन पिढीची संवेदनशीलता वाढावी, हीच तळमळ आहे.

- प्रिया जोशी