सोयाबीनवर 'मोझॅक' व्हायरसचा प्रादुर्भाव

नारायणगाव : सोयबीन पीक काही भागात फुलोऱ्यात; तर काही भागात शेंगा भरण्याच्या अवस्थेत आहे. मात्र, या पिकावर पिवळा मोझॅक व्हायरस (Soybean Yellow Mosaic Virus-SMV) दिसून येत आहे. या रोगाचा वेळीच बंदोबस्त न केल्यास उत्पादनात मोठी घट होण्याचा धोका आहे.

प्रमुख लक्षणे

हा विषाणूजन्य रोग असून, हा पॉटी व्हायरस या विषाणूमुळे होतो. या रोगामुळे झाडांची पाने आकाराने लहान होतात. रोगट झाडांच्या पानांचा काही भाग हिरवट; तर काही भाग पिवळसर दिसून येतो. पानांच्या शिराजवळ पिवळे डाग दिसतात. बाधित झाडांची वाढ पूर्णपणे खुंटते, तसेच पाने सुरकतून व ओबडधोबड होतात व शेंगाची संख्या देखील कमी होते. या रोगामुळे सोयाबीन बियाण्याची उगवण क्षमता घटलेली दिसून आली आहे. उत्पादनामध्ये साधारणपणे ८ ते ३५ टक्क्यांपर्यंत घट होऊ शकते व काही भागात उत्पादनामध्ये ९४ टक्क्यांपर्यंत घट नोंदवलेली आहे.

प्रसार

या रोगाचा प्रसार प्राथमिक बियांण्यामार्फत होतो. तसेच, दुय्यम प्रसार हा रस शोषणाऱ्‍या किडीमार्फत होतो. त्यामध्ये प्रामुख्याने पांढरी माशी व मावा या किडींचा समावेश आहे.

व्यवस्थापन

• या रोगांचा प्रसार रस शोषणाऱ्या किडीमुळे होत असल्यामुळे नियंत्रणासाठी आंतरप्रवाही कीटकनाशकांची फवारणी करणे गरजेचे आहे.

• पेरणीपूर्वी बियाण्यास आंतरप्रवाही कीटकनाशकांची बीजप्रक्रिया करावी.

• शेतामधील रोगग्रस्त झाडे उपटून जाळून नष्ट करावीत.

• रोगाचे प्रमाण कमी करण्यासाठी आंतरपीक व मिश्र पीक पद्धतीचा अवलंब करावा.

• रस शोषणाऱ्या किडीचा बंदोबस्त करण्यासाठी शेतामध्ये एकरी किमान पंचवीस निळे व पिवळे सापळे उगवणीनंतर १०-१५ दिवसांनी पिकाच्या समकक्ष उंचीवर लावावेत.

• पीक उगवणीनंतर २०-२५ दिवसांनी ५ टक्के निंबोळी अर्काची फवारणी करावी.

• रस शोषणाऱ्‍या किडीच्या नियंत्रणासाठी इमिडोक्लोप्रिड १७.८ एस.एल २.५ मिली किंवा प्लोनीकामिड ५० डब्ल्यूजी ३ ग्रॅम किंवा थायमेथॉक्झाम २५ डब्ल्यूजी ३ ग्रॅम प्रति १० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

येथे साधा संपर्क

या रोगाची प्रमुख लक्षणे, प्रसार व व्यवस्थापन याबाबत अधिक माहितीसाठी नारायणगाव कृषी विज्ञान केंद्राचे पीक संरक्षण विषयतज्ज्ञ डॉ. दत्तात्रेय गावडे यांच्याशी (मोबाईल ९४२१२७०५१०) संपर्क साधावा.