Pune Lal Mahal : पुणे परिसर दर्शन : शिवरायांचे बालपण अनुभवलेला लाल महाल

पुढे निजामशहा आणि आदिलशहा यांच्या संघर्षात शहाजीराजे निजामाच्या बाजूने असल्यामुळे आदिलशहाच्या मुरार जगदेव या सरदाराने १६३१ मध्ये स्वारी करून पुण्याचा पूर्ण विध्वंस केला. शहाजी राजे आदिलशाहीत गेल्यावर पुण्याच्या जहागिरीच्या ठिकाणी जिजाऊसाहेब आणि धाकटे पुत्र म्हणजेच आपले शिवाजी महाराज मुक्कामास आले. त्यांनी विश्वासू लोकांच्या मदतीने पुण्यापासून परागंदा झालेल्या लोकांना परत आणून वसवले.

कसबा गणपती या ग्रामदैवताच्या जवळच झांबरे पाटलांकडून जागा विकत घेऊन तिथे भव्य वाड्याचे बांधकाम केले. जेधे शकावलीमध्ये या वाड्याचा उल्लेख ‘लाल महाल’ असाच आहे. या भव्य वाड्यात जिजाऊसाहेब, शिवराय आणि त्यांचे थोरले बंधू संभाजीराजांसाठी एक-एक महाल बांधला होता त्याबरोबरच गोठा, पागा आणि फौजेची व्यवस्था होती.

याच वाड्यात शिवरायांचे बालपण गेले. पण ते येथे जास्त काळ राहिले नसावेत, कारण स्वराज्य स्थापनेनंतर ‘राजगड’ येथे राजधानी स्थापन करून ते तिथेच वास्तव्यास गेले. नंतर १६६० मध्ये शाहिस्तेखान स्वारीच्या वेळी या महालात वास्तव्यास होता. त्या वेळी महाराजांनी त्याच्यावर घातलेला छापा आणि त्याची तोडलेली बोटे सगळ्यांना माहीतच आहेत.

पेशवाईच्या वेळी इथे फक्त अंबारखाना म्हणजे धान्याचे कोठार शिल्लक होते. पुढे इंग्रजांच्या वेळी तिथे जिजामाता उद्यान तयार केले. नंतर पुणे महापालिकेने महाराजांची आठवण म्हणून सध्याची लाल महालाची इमारत बांधली. आता त्यासमोरून जाताना शिवरायांच्या आठवणीने आदरयुक्त भावनेने मान खाली झुकते.

काय पहाल

आताच्या लाल महालाचे बांधकाम पुणे महापालिकेने केले आहे, जरी जुने बांधकाम शिल्लक नसले तरी आताचा लाल महालसुद्धा बघण्यासारखा आहे, तसेच जुन्या वास्तूची आठवण करून देणारा आहे. पलीकडेच छोटेखानी जिजामाता उद्यानही आहे.

कसे पोहचाल

पुण्यात कसबा पेठेत गेल्यावर लाल महाल प्रसिद्ध आहे.

भेट देण्याची वेळ - सकाळी ९ ते १, संध्याकाळी ४ ते ८.

सतीश मराठे, इतिहासप्रेमी-गिर्यारोहक