आव्हान अँग्लोसॅक्सन भाऊबंदांचे

- सुनील चावकेपाकिस्तानप्रमाणे कॅनडाशी सर्व स्तरांवरील संबंधविच्छेद करणे वाटते तेवढे सोपे नाही. शिवाय, कॅनडाच्या पाठीशी अमेरिका, ब्रिटन, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड हे अँग्लोसॅक्सन भाऊबंद आहेत. कॅनडाला धडा शिकविण्याच्या प्रयत्नात भारताचे या देशांशीही संबंध बिघडण्याची शक्यता नाकारता येत नाही..पाकिस्तानप्रमाणे कॅनडा हा भारताचा शेजारी देश नव्हे; पण पावणेबारा हजार किलोमीटर दूर असलेल्या कॅनडाशी भारताचे संबंध आज पाकिस्तानइतकेच अतिशय कटू आणि शत्रुत्वाचे बनले आहेत. खलिस्तानी समर्थक हरदीपसिंह निज्जरच्या गेल्या वर्षी जूनमध्ये झालेल्या हत्येमागे केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांचा हात असल्याचा खळबळजनक आरोप कॅनेडियन सरकारने केला. एवढेच नव्हे; तर सायबर धोका संभवणाऱ्या चीन, रशिया, इराण आणि उत्तर कोरियासारख्या शत्रू राष्ट्रांच्या यादीत भारताचेही नाव टाकले..अमित शहा यांच्यावर केलेले आरोप बिनबुडाचे ठरवून सपशेल फेटाळून लावताना भारतीय परराष्ट्र मंत्रालयाने कॅनडाला सज्जड दम दिला आहे; मात्र कॅनडाच्या भूमीवर खलिस्तानी फुटीरवाद्यांना अमित शहा यांच्या इशाऱ्यावरून संपविण्याचा प्रयत्न केला जात असल्याची अधिकृत भूमिका घेणाऱ्या कॅनडातील विद्यमान जस्टिन ट्रुडो सरकारच्या आक्रमकतेमुळे चिघळलेला हा वाद लगेच संपुष्टात येण्याची चिन्हे नाहीत.आंतरराष्ट्रीय राजकारणात देशांच्या संबंधांमधील परस्पर सौहार्द संपून अनेकदा कटुता उद्भवते; पण त्यावर मुत्सद्देगिरीच्या मार्गाने तोडगा काढला जातो. शीतयुद्धाच्या काळात तसेच १९९८ मध्ये केंद्रात सत्तेत येताच वाजपेयी सरकारने केलेल्या अणुस्फोट चाचणीनंतर भारत आणि अमेरिकेच्या संबंधांमध्ये कमालीचा कडवटपणा आला होता..अमेरिकेने भारतावर आर्थिक निर्बंध लादून आपला रोष व्यक्त केला होता; मात्र ही कटुता दोन्ही देशांना परवडणारी नाही, याची जाणीव होताच तिला विराम देण्यासाठी दोन्ही बाजूंकडून प्रयत्नपूर्वक संबंध सुधारले गेले. हरदीपसिंह निज्जरच्या हत्येशी थेट अमित शहांचे नाव जोडण्यापूर्वी कॅनडाने भारताच्या उच्चायुक्तांसह सहा मुत्सद्यांची हकालपट्टी केली आणि भारतानेही जशास तसे उत्तर देत या कारवाईची परतफेड केली.निज्जरच्या हत्येमागे शहा यांचा सहभाग असल्याचा अधिकृतपणे दावा करण्यापूर्वी आपण हे वृत्त आधी ‘वॉशिंग्टन पोस्ट’मध्ये छापून आणल्याचे सांगत कॅनडाचे उपपरराष्ट्र मंत्री डेव्हिड मॉरिसन यांनी आपला देश हे प्रकरण किती बालिशपणे हाताळत असल्याची जाहीर कबुली दिली. स्वाभाविकच मुत्सद्देगिरी वेशीवर टांगून बेदरकारपणे वागणाऱ्या कॅनडाला गंभीर परिणामांना सामोरे जावे लागेल, असा दम देणे भारताला भाग पडले; पण अशा आरोप-प्रत्योराप आणि दमबाजीतून काय निष्पन्न होणार, हा खरा प्रश्न आहे..पाकिस्तानप्रमाणे कॅनडाशी सर्व स्तरांवरील संबंधविच्छेद करणे वाटते तेवढे सोपे नाही. शिवाय, कॅनडाच्या पाठीशी अमेरिका, ब्रिटन, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड हे अँग्लोसॅक्सन भाऊबंद आहेत. कॅनडाला धडा शिकविण्याच्या प्रयत्नात भारताचे या देशांशीही संबंध बिघडण्याची शक्यता नाकारता येत नाही..भारताची भूमिका महत्त्वाचीनिज्जरप्रमाणेच कॅनडाबरोबरच अमेरिकेचेही दुहेरी नागरिकत्व असलेल्या खलिस्तानी समर्थक गुरपतवंत सिंग पन्नूच्या हत्येचा अमेरिकेत रचण्यात आलेला कट अमेरिकी गुप्तचर संस्थांनी उधळला. या कटात ‘रॉ’चा माजी अधिकारी विकास यादव, तसेच निखिल गुप्ता सामील असल्याचे पुरावे गोळा करून अमेरिकेत त्यांच्याविरुद्ध खटला भरण्यात आला आहे.चीन आणि रशियाच्या नेतृत्वाखाली डॉलरच्या माध्यमातून जगावर दादागिरी गाजविणाऱ्या अमेरिकेची डी-डॉलरायझेशनच्या माध्यमातून आर्थिक कोंडी करण्यासाठी पाऊल टाकणाऱ्या ब्रिक्स देशांमध्ये भारताची भूमिका महत्त्वाची आहे. अमेरिकेविरुद्ध चलनयुद्ध छेडणाऱ्या ब्रिक्सच्या व्यासपीठावर भारताने वावरू नये, अशी अमेरिकेची इच्छा आहे..शिवाय, नाटो देशांचे समर्थन लाभलेल्या युक्रेनविरुद्ध युद्ध छेडणाऱ्या रशियासोबत भारताची असलेली सलगी अमेरिकेला अजिबात रुचलेली नाही. अमेरिकेच्या विरोधात जाणाऱ्या चीन आणि रशियाच्या आघाडीतून भारताने बाहेर पडावे, तसेच रशियाशी संबंध तोडावे म्हणून अमेरिका भारतावर विविध मार्गांनी दबाव आणत आहे; पण तो प्रामुख्याने मुत्सद्देगिरीच्या मार्गाने आणला जात आहे.अमेरिकेची फूस लाभलेल्या कॅनडाने उघड, बेछूट आणि बिनबुडाचे आरोप करून भारताची आंतरराष्ट्रीय पातळीवर बदनामी करायची आणि त्याचा फायदा उठवून भारताचा पडद्यामागून हात पिरगळण्याचे धोरण अमेरिकेने अवलंबिले आहे. कॅनडाशी भारताचे संबंध सदैव तणावाचेच राहिले आहे. शीख फुटीरवादी आणि दहशतवाद्यांचे ‘अभयारण्य’ ठरलेल्या कॅनडाशी द्विपक्षीय संबंध दृढ करण्यावर गेल्या पाच दशकांपासून भारताने जाणीवपूर्वक भर दिलेला नाही; पण या द्विपक्षीय तणावाला मर्यादा आहेत..पाकिस्तानप्रमाणे भारताला कॅनडाशी पूर्णपणे संबंधविच्छेद करता येत नाही किंवा पाकिस्तानप्रमाणे युद्ध करून एक घाव दोन तुकडेही करता येत नाही. याचे कारण पावणेबारा हजार किलोमीटरवर असलेल्या कॅनडाशी भारताचे राजनयिक, मुत्सद्दी, आर्थिक, राजकीय, सांस्कृतिक व्यापार आणि गुंतवणुकीच्या आघाडीवरील दृढ झालेले संबंध. चार कोटी १२ लाख लोकसंख्येच्या कॅनडामध्ये सामान्यपणे आर्थिकदृष्ट्या संपन्न भारतीय नागरिकांची संख्या वीस लाखांच्या घरात म्हणजे पाच टक्के इतकी आहे.दरवर्षी सरासरी ४० हजार भारतीय कॅनडाचे कायमस्वरूपी निवासी बनतात. चालू वर्षात हा आकडा ६५ हजारांवर पोहोचला. शिवाय, तिथे मोठ्या संख्येने म्हणजे सुमारे सव्वाचार लाख भारतीय विद्यार्थी शिक्षण घेत आहेत. भारताची अर्थव्यवस्था पावणेचार ट्रिलियनची; तर कॅनडाची अडीच ट्रिलियन डॉलरची. भारत कॅनडाला साडेपाच अब्ज डॉलरची निर्यात आणि चार अब्ज डॉलरची आयात करतो. भारताच्या शेअर बाजारात कॅनडाच्या पेन्शन फंडांनी सुमारे दोन लाख कोटी रुपयांची गुंतवणूक केली आहे. गेल्या काही महिन्यांपासून भारत-कॅनडादरम्यानचा कडवटपणा शिगेला पोहोचला असताना ही गुंतवणूक वाढत आहे..गेल्या काही वर्षांपासून कॅनडातील खलिस्तानी फुटीरवादी हिंदू मंदिरांवर धमक्या लिहून हिंदूंच्या मनात दहशत निर्माण करीत आहेत. भारतीय उच्चायुक्तालयांच्या कार्यालयांवर हल्ले केले जात आहेत. त्यांना जोड मिळाली आहे ती अमली पदार्थ आणि शस्त्र तस्करीत गुंतलेल्या गुन्हेगारी टोळ्या अन् बंदी घालण्यात आलेल्या शीख संघटनांच्या कॅनडा व पाकिस्तानातील प्रमुखांची. परिणामी, कॅनडातील भारतीयांची सुरक्षा धोक्यात येऊ पाहत आहे.खलिस्तानी अतिरेक्यांना आश्रय देणाऱ्या सत्ताधारी ट्रुडो पिता-पुत्रांच्या कॅनडाचा भारताबाबतचा हा आजार अनेक दशके जुना आहे. २३ जून १९८५ रोजी एअर इंडियाच्या माँट्रियल- लंडन- दिल्ली- मुंबई कनिष्क विमानात ३१ हजार फुटांवर बॉम्बस्फोट होऊन ३२९ प्रवासी ठार झाले होते. त्यात कॅनडाचे २६८ प्रवासी होते; पण या अतिरेकी घटनेची आयोग नेमून चौकशी करण्यासाठी कॅनडाला २१ वर्षे लागली..कनिष्क बॉम्बस्फोट कांडातील अनेक आरोपी निर्दोष मुक्त झाले. त्यापैकी मुख्य दलविंदर सिंह परमार पाकिस्तानात चकमकीत ठार झाला; तर रिपुदमन सिंह मलिकची कॅनडामध्ये हत्या करण्यात आली. कॅनडातील सत्ता समीकरणांमध्ये शीख खासदारांचे समर्थन लाभलेल्या अल्पमतातील जस्टिन ट्रुडो सरकारचे हात बांधलेले आहेत.दोन टक्के मतदार असलेल्या शीख समुदायाच्या समर्थनासाठी जस्टिन ट्रुडो भारतविरोधी प्रचार करून निवडणुकीत राजकीय लाभ घेण्याचा प्रयत्न करीत आहेत. पडद्याआडून अमेरिका तसेच ब्रिटन, ऑस्ट्रेलिया, न्यूझीलंडकडून कॅनडाला प्रोत्साहन मिळत आहे. अशा स्थितीत आंतरराष्ट्रीय पातळीवर कॅनडाविरुद्ध भारताचे समर्थन कोण करणार, हा प्रश्नच आहे..अमित शहांवर आरोप करणाऱ्या कॅनडाला या आगळीकीची मोठी किंमत चुकवावी लागेल, असा इशारा भारताने दिला असला तरी व्यापार, गुंतवणूक, सव्वाचार लाख विद्यार्थी, वीस लाख भारतीय यांना फटका बसेल, असे कोणतेही पाऊल न उचलता भारताला कॅनडा आणि त्याच्या अँग्लोसॅक्सन भाऊबंदांवर मुत्सद्देगिरीने मात करण्याला प्राधान्य द्यावे लागणार आहे.(लेखक ‘सकाळ’च्या नवी दिल्ली ब्यूरोचे प्रमुख आहेत.).सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

आव्हान अँग्लोसॅक्सन भाऊबंदांचे

Related Stories