टोपण

- अरविंद जगताप, jarvindas30@gmail.comगेल्या दहा-पंधरा वर्षांत अनेक थोबाडलपवे कुठल्यातरी फेक नावाचा आधार घेऊन सोशल मीडियावर चिखलफेक करत असतात. हे फेक प्रोफाईलवाले मालकाचा छू आवाज झाला की समोरच्यावर तुटून पडतात. यांच्याकडे लेखणी नाही. फक्त टोपण आहे. हे ट्रोल शेंडा बुडखा नसलेले टोपण आहेत. लेखणी नसलेलं टोपण म्हणजे मेंदू नसलेलं डोकं. असली टोपणं वेळीच ओळखता आली पाहिजेत..सोशल मीडियावर खुपदा फेक नावाने असंख्य प्रोफाईल दिसतात. काही मिलिग्राममध्ये आत्मविश्वास असलेले तरुण कुठल्या तरी तरुणीचा फोटो ठेवून सोशल मीडियावर वावरत असतात. तेवढंच त्यानिमित्ताने पोरींशी बोलणं होईल, असा काहीसा केविलवाणा विचार त्यामागे असतो. ज्यांच्या जन्माच्या वेळी मुलगा झाला म्हणून आई-बापांनी पेढे वाटले असतील, ते सोशल मीडियावर पोरगी बनून बुंदी पाडत असतात..काही नटांची नावं घेऊन प्रोफाईल बनवतात. सोशल मीडियावर जे काही आपण लिहितोय, ते आपण लिहितोय हे लोकांना कळू नये, असा त्यांचा हेतू. म्हणजे आपण लिहितोय ते वाईट आहे, याची खात्री असूनही लिहिणारी ही जमात. गेल्या दहा-पंधरा वर्षांत असे अनेक थोबाडलपवे कुठल्यातरी फेक नावाचा आधार घेऊन सोशल मीडियावर चिखलफेक करत असतात.हे फेक प्रोफाईलवाले एका खोलीत कोंडलेल्या असंख्य कुत्र्यासारखे अचानक मालकाचा छू आवाज झाला की समोरच्यावर तुटून पडतात. वाढदिवसाच्या पार्टीत जोकरची वेशभूषा करून लोकांचं मनोरंजन करणारा कलाकार असायचा. खूप मेहनतीने लोकांना हसवत राहायचा. अजूनही असतो; पण त्याचा चेहरा आपल्याला कधीच दिसत नाही. त्याचा चेहरा दिसला पाहिजे, असं वाटत राहतं..कारण खुपदा त्याला दाद द्यायची इच्छा होते; पण या फेक प्रोफाईलवाल्यांचा खरा चेहरा दिसावा, असं वाटतं ते फक्त यांचं थोबाड रंगवायला. एवढा सोशल मीडिया या भुरट्या लोकांनी नासवून ठेवलाय. बरं स्वतःची कुठलीही कल्पनाशक्ती नसलेले हे ट्रोल आपल्या मालकाकडून जे लिहून येईल, ते पसरवत राहतात. निवडणुका आल्या की कुत्र्याच्या छत्र्यांसारखी उगवतात अशी मंडळी. काही वर्षांपूर्वी याचा फरक पडायचा. मग ते हास्यास्पद वाटू लागलं.सोशल मीडिया नसल्याने जुने लोक वर्तमानपत्रात लेख किंवा पत्र लिहून आपल्या विचारांना, रागाला किंवा अस्वस्थतेला वाट करून द्यायचे. यात कुणाचा द्वेष नव्हता. आज जशी फेक प्रोफाईलवाल्यांना तोंड लपवायची वेळ येते म्हणून दुसऱ्या कुणाचा फोटो लावावा लागतो तशी गोष्ट नव्हती..आता तर ते किळसवाणं झालंय; पण निर्भीड आणि खरं लिहिणाऱ्याला दहशत बसावी, असं वागणारं प्रशासन या लोकांच्या विरोधात मूग गिळून गप्प राहतं. दिवस उगवला की मालकाने सांगितलेल्या व्यक्तीवर चिखलफेक करायला सुरुवात करणारी या फेक प्रोफाईलवाली मंडळी किती विकृत असतील, याची कल्पना करवत नाही. या फेक लोकांच्या गर्दीत आणखीही काही लोक असतात. ते फेक ट्रोल नसतात.फक्त टोपण नाव घेऊन काहीतरी भन्नाट लिहीत असतात. टोपण नाव घेऊन मिम्स बनवतात. गमतीशीर कन्टेन्ट तयार करतात. हे लोक फेक नसतात. यांनी टोपण नाव घेतलेलं असतं. यांचा उद्देश स्वतःवर फोकस न घेता काहीतरी चांगला आशय जगापुढे आणत राहणे. राजकीय भानगडीपेक्षा सामाजिक विषयावर व्यक्त होणारी अशी मंडळी; पण अशी चांगली उदाहरणं फार दुर्मिळ; पण यांची टोपण नावंसुद्धा भन्नाट असतात..टोपण नावाने कुणी आर्थिक घडामोडीवर लिहितो, कुणी जुन्या कविता टाकतो, कुणी सुंदर फोटो शेअर करतो. अर्थात ही सोशल मीडियावर टोपण नावाने लिहिणारी भली मंडळी. ही फेक नसतात नेक असतात. ते त्यांच्या मजकुरावरून लक्षात येतं. अर्थात ही लेखकांची टोपण नावांची परंपरा फार जुनी आहे.सोशल मीडिया नसल्याने जुने लोक वर्तमानपत्रात लेख किंवा पत्र लिहून आपल्या विचारांना, रागाला किंवा अस्वस्थतेला वाट करून द्यायचे. त्याकाळीसुद्धा खूप लोकांना वाटायचं की हे मत आपण व्यक्त केलंय असं कुणाला कळू नये. म्हणून लोक टोपणनावाने लिहायचे. जुन्या वर्तमानपत्रात अशी खूप गमतीशीर टोपणनावं आढळतात. ‘गोल्या घुबड’ या नावाने एकजण सातत्याने वर्तमानपत्रांना पत्र पाठवायचा..कुणी ‘एक हिंदू’ किंवा ‘मावळा’ नावाने लिहायचा; पण फक्त पत्र लिहिणारे कशाला, मोठमोठे लेखक टोपणनावाने लिहायचे. त्याला पेन नेम म्हणायचे. आताही ब्रिटीश नंदी, तंबी दुराई अशा भन्नाट नावांनी लिहिणारे दर्जेदार लेखक आहेतच. आधी केशवसुत, बी, कुसुमाग्रज, केशवकुमार, ग्रेस असे कवी होते. त्यांच्या आधी शतपत्र वाले लोकहितवादी होते. सख्याहरी हे टोपणनाव केवढं लोकप्रिय होतं. नारायण आठवले अनिरुद्ध पुनर्वसू नावाने लिहायचे.आचार्य अत्रे, नारायण आठवले यांनी अनेक टोपणनावं घेऊन लिखाण केलं. आताच्या काळात किशोर कदम सौमित्र नावाने लिहितात. ही टोपणनावांची समृद्ध परंपरा आहे. मागे खलील जिब्रानचा एक नवीन कवितासंग्रह आला होता. त्याचं खूप कौतुक झालं. नंतर अनंत कणेकर यांनी खुलासा केला की तो कवितासंग्रह त्यांनीच खलील जिब्रान या नावाने लिहिलाय. आणि मग जिब्रानची कविता समजून भरभरून कौतुक करणारे तोंडघशी पडले. बहुतेक ‘रुपेरी वाळू’ असं त्या संग्रहाचं नाव होतं..टोपणनावांची गरज स्त्रियांना जास्त असायची. कारण एक काळ असा होता, की स्त्रियांना लिहायचीच काय वाचायचीसुद्धा मनाई असायची. त्या काळात स्त्रिया स्वतःच्या नावाने कशा लिहिणार? खुपदा स्त्रिया पुरुषांच्या नावाने लिहायच्या. श्री. ज. जोशींनी या टोपणनावावर खूप भारी लेख लिहिलाय. त्यात त्यांनी एक गोष्ट नोंदवलीय. उर्दुतले एक लेखक होते. त्यांनी स्वतःहून स्त्रियांची नावं टोपणनाव म्हणून वापरायला सुरुवात केली.कारण एकदा का स्त्रियांच्या नावाने लिखाण प्रसिद्ध होऊ लागलं, वर्तमानपत्रात लेख येऊ लागले की इतर स्त्रियांना पण स्वतःच्या नावाने लिहायचं धाडस होईल. आणि त्यानंतर खरोखर स्त्रियांनी लिहायचं प्रमाण वाढलं. म्हणजे टोपणनावाने लिहिण्याने किती महत्त्वाचं काम केलं त्यांनी. अर्थात नंतर असा काळ आला की संपादकाने कविता स्वीकारावी म्हणून खूप पुरुष कवी स्त्रियांची नावं घेऊन लिहू लागले..अशी स्त्रियांची नावं घेऊन कविता किंवा कथा लिहिणाऱ्या लेखकांना भले भले लोक पत्र पाठवून हैराण करत असत. टोपणनावाच्या अशा अनेक गमती वाचायला मिळतात; पण त्या सामाजिक सलोखा बिघडवतील अशा नव्हत्या. टोपणनावं ही हिंदी, उर्दूत तर परंपराच आहे. शायर सहसा टोपणनाव घेतल्याशिवाय लिहायचे नाहीत.गालिबपासून गुलजारांपर्यंत ही परंपरा आहे; पण ही झाली टोपणनावांची गोष्ट. यात फेक काही नव्हतं. यात कुणाचा द्वेष नव्हता. आज जशी फेक प्रोफाईलवाल्यांना तोंड लपवायची वेळ येते म्हणून दुसऱ्या कुणाचा फोटो लावावा लागतो तशी गोष्ट नव्हती. हळूहळू कवी स्वतःचं नाव वापरू लागले. लेखकांची टोपणनावं घेण्याची हौस मागे पडू लागली; पण दुर्दैवाने ही समृद्ध परंपरा सोशल मीडियात आता भ्रष्ट रूप घेतेय. टोपणनावं जाऊन फेक प्रोफाईल येत चाललेत..श्री. ज. जोशींनीच एक गोष्ट सांगितलीय. कुठल्यातरी देशातल्या गावातून पेनाच्या कंपनीला भली मोठी ऑर्डर आली होती. हजारो पेन हवे होते; पण कंपनीचे लोक चिंतेत होते. ऑर्डर देणार कशी? अडचण काय होती माहितीय? त्या लोकांनी अख्खा पेन मागितलाच नव्हता. त्यांना पाहिजे होती फक्त पेनाची टोपण. कारण त्या लोकांना ते टोपण फक्त खिशाला लावायचं होतं. असं का? तर टोपण खिशाला लावलं की आपणही शिकले सवरलेले दिसू.आता तेवढ्यासाठी अख्ख पेन कशाला पाहिजे? फक्त टोपण असलं की पुरे. सोशल मीडियावर ट्रोल म्हणून वावरणाऱ्या लोकांची हीच अवस्था आहे. यांच्याकडे लेखणी नाही. फक्त टोपण आहे. हे ट्रोल शेंडा बुडखा नसलेले टोपण आहेत. लेखणी नसलेलं टोपण म्हणजे मेंदू नसलेलं डोकं. असली टोपणं वेळीच ओळखता आली पाहिजेत. त्यांच्या योग्य जागी टाकता आली पाहिजेत.(लेखक चित्रपट लेखक, गीतकार, दिग्दर्शक आणि ‘चला हवा येऊ द्या’ कार्यक्रमाचे पत्रलेखक आहेत.).ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

टोपण

Related Stories