वाचनाचा आनंदी सोहळा

- आर. विमला, mannvimal22@gmail.comचांगले काम केल्यावर मोठ्यांकडून शाबासकी मिळावी, अशी मुलांची अपेक्षा असते. ती मिळाली, की त्यांचा उत्साह अधिक वाढतो. शालेय शिक्षण विभागातर्फे सुरू असलेला ‘महावाचन उत्सव’ उपक्रम त्यासाठीच आहे. स्पर्धेत सहभागी होणाऱ्या प्रत्येक विद्यार्थ्याचे कौतुक होणार आहे. राज्य स्तरावर निवडलेल्या विद्यार्थ्यांचा सन्मान होणार आहे. एकंदरीत व्यक्तिमत्त्व विकासाचे महत्त्वपूर्ण साधन असलेल्या वाचनाचा अनोखा सोहळा त्यानिमित्त रंगणार आहे..वाचनामुळे सृजनशीलता वाढीस लागून एक नवा दृष्टिकोन निर्माण होतो. त्याशिवाय तणाव कमी होऊन मेंदूला चालना मिळते. वाचनाचे आणखी एक प्रयोजन म्हणजे आनंद! मुलांना आनंददायी शिक्षण देण्यासाठी त्यांना पुस्तकांकडे आकर्षित केले पाहिजे. लहान वयातच मुलांना वाचनाची गोडी निर्माण करणे शाळांचे व पालकांचे कर्तव्य आहे. मात्र, आजकाल मोबाईल, टीव्ही, संगणक इत्यादी स्क्रीनच्या वेडामुळे मुले वाचनाच्या आनंदापासून दूर जाताना दिसत आहेत. अशा वेळी त्यांना पुन्हा पुस्तकांच्या सहवासात आणण्यासाठी शालेय शिक्षण विभागातर्फे ‘महावाचन उत्सव २०२४’ उपक्रम सुरू करण्यात आला आहे आणि त्यास चांगला प्रतिसाद मिळत आहे..महाराष्ट्रात सर्व माध्यम व व्यवस्थापनाच्या एकूण १,०८,१४४ शाळा असून त्यात पहिली ते बारावीपर्यंतचे दोन कोटी १२ लाख ८२ हजार १४० विद्यार्थी शिक्षण घेत आहेत. त्यातील सर्व माध्यम व व्यवस्थापनाच्या तिसरी ते बारावीच्या वर्गातील विद्यार्थ्यांसाठी शाळांमध्ये ‘रिड इंडिया सेलिब्रेशन’च्या सहकार्याने उपक्रम राबवण्यास शासनाने मान्यता दिली आहे. त्यानुसार १६ ऑगस्टपासून उपक्रमास सुरुवात झाली.सप्टेंबरअखेर उपक्रमाची सांगता होणार आहे. विशेष म्हणजे उपक्रमाच्या प्रसिद्धीकरिता ज्येष्ठ अभिनेते अमिताभ बच्चन यांची ब्रँड ॲम्बेसेडर म्हणून निवड करण्यात आली आहे. त्यांनी स्वत: त्यात सक्रिय सहभाग घेत विद्यार्थ्यांनी दररोज किमान दहा मिनिटे वाचन करावे, असे आवाहन केले आहे..गतवर्षीदेखील महावाचन उत्सव राबवण्यात आला होता. शिवरायांच्या जीवनातील कोणत्याही घटनेतून मिळालेली सर्वांत मोठी प्रेरणा किंवा त्यांच्या जीवनातील कोणतेही तीन पैलू व त्यामधून मिळालेल्या शिकवणीबाबत वाचन व लेखन करावे, असा विषय देण्यात आला होता. त्यास विद्यार्थ्यांचा उत्स्फूर्त प्रतिसाद मिळाला. उपक्रमात तब्बल ५२ लाख विद्यार्थ्यांनी सहभाग घेतला होता. त्याची पडताळणी टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ सोशल सायन्स (TISS) यांच्यामार्फत करण्यात आली होती.त्याच पार्श्वभूमीवर यंदाच्या वर्षीदेखील ‘महावाचन उत्सव’ शाळा स्तरापासून ते राज्य स्तरापर्यंत राबवला जात आहे. वाचन संस्कृतीला प्रोत्साहन देणे, विद्यार्थ्यांमध्ये अवांतर वाचनाची गोडी निर्माण करणे, मराठी भाषा, मराठी साहित्य, मराठी संस्कृतीशी विद्यार्थ्यांची नाळ जोडणे, दर्जेदार साहित्याचा व लेखक कवींचा विद्यार्थ्यांना परिचय करून देणे, विद्यार्थ्यांच्या व्यक्तिमत्त्व विकासात चालना देणे, विद्यार्थ्यांच्या सृजनशीलतेला व भाषा संवाद कौशल्य विकासात चालना देणे इत्यादी उपक्रमाची उद्दिष्टे आहेत..विद्यार्थ्यांना शाळेत किंवा घरी वाचनासाठी पुस्तके मिळतात. त्याशिवाय ग्रंथालयातून वयानुरूप पुस्तके उपलब्ध व्हावीत म्हणून ४०८ गट - शहर साधन केंद्र, महापालिका, सर्व जिल्ह्यांमध्ये ग्रंथप्रदर्शन भरविले जात आहे. ग्रंथप्रदर्शन भरविल्यामुळे विद्यार्थी, पालक, शिक्षक इत्यादी सर्वांना पुस्तकांविषयी माहिती मिळते. विविध पुस्तके हाताळायला मिळतात. त्यामुळे वाचनाची ओढ निर्माण होण्यास मदत होत आहे.२०२४-२५ मध्ये ‘महावाचन उत्सवात’ सहभागी विद्यार्थ्यांना वाचन तर करायचेच आहे. त्याशिवाय वाचन केलेल्या एका पुस्तकाविषयी लेखी अभिप्रायही द्यायचा आहे. म्हणजेच वाचनासोबत विद्यार्थ्यांचे लेखन कौशल्यही विकसित होण्यास मदत होणार आहे. विद्यार्थ्यांना व्यक्त होण्याची संधी लेखन स्पर्धेतून आहे. वाचलेल्या आवडत्या पुस्तकाचे मुखपृष्ठ, मलपृष्ठ, त्यातील चित्रे, आकृत्या, रेखाटन इत्यादींसह पुस्तकाचा आशय व मनावर झालेला सकारात्मक परिणाम असा प्रेरणादायी अभिप्राय विद्यार्थ्यांनी लेखनातून देणे अपेक्षित आहे. जेणेकरून विद्यार्थ्यांना नेमकेपणाने आपल्या भावना व्यक्त करायला शिकता येईल..विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम व स्पर्धांमधून विद्यार्थ्यांना व्यक्त होण्याची संधी वेळोवळी शाळा निर्माण करून देतात. त्याप्रमाणेच ‘महावाचन उत्सव’ उपक्रमामुळेही मुलांना व्यक्त होण्याची एक उत्तम संधी शिक्षण विभागातर्फे उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. मराठी माध्यमाच्या विद्यार्थ्यांसोबतच इंग्रजी, हिंदी, उर्दू, गुजराती इत्यादी माध्यमांचे विद्यार्थीही मराठी लेखन करत आहेत. त्याचा अधिक आनंद वाटतो.शाळेत विविध सामाजिक, आर्थिक स्तराचे विद्यार्थी एकत्र येतात, ते एकमेकांच्या सहवासात कळत-नकळत अनेक गोष्टी शिकतात, मोठ्यांचे अनुकरण करतात. त्यातून त्यांचे व्यक्तिमत्त्व आकाराला येऊन विकसित होत जाते. ‘महावाचन उत्सव’ उपक्रमात असेच एकमेकांच्या सोबत वाचनातून व लेखनातून विद्यार्थ्यांचे व्यक्तिमत्त्व विकसित होत जाईल, यात शंका नाही..मुले शाळेत व घरात सतत काहीतरी नवीन करण्याची धडपड करीत असतात. सध्या छोटे-छोटे रिल्स वा व्हिडिओ तयार करणे आणि सोशल मीडियावर ते पोस्ट करून प्रसिद्धी मिळवणे सर्वत्र दिसून येते. लहान मुलांनाही रील्स व व्हिडिओ बनवायला आवडतात. म्हणून वाचलेल्या पुस्तकाविषयी शिक्षक किंवा पालकांच्या मदतीने एक छोटासा व्हिडिओ तयार करावा.शाळेने आपल्या विद्यार्थ्यांचे व्हिडिओ https://mahavachanutsav.org या वेबसाईटवर अपलोड करण्याबाबत सूचना सर्व शाळांना दिल्या गेल्या आहेत. लेखन स्पर्धेप्रमाणे व्हिडिओ तयार करण्याबाबतदेखील विद्यार्थ्यांचा चांगला प्रतिसाद मिळत आहे. शिक्षक व पालकांच्या सहकार्याने विद्यार्थी लेखनातून व व्हिडिओच्या माध्यमातून व्यक्त होत आहेत. लाखो विद्यार्थी जेव्हा असे मनमोकळेपणे भावना व्यक्त करतात, तेव्हा नक्कीच आपण काही तरी चांगले करतोय, याचे समाधान मिळते..‘महावाचन उत्सव’च्या यशस्वितेसाठी शाळा स्तरावर मुख्याध्यापक, शिक्षक, पालक, शाळा व्यवस्थापन समितीचे पदाधिकारी मनापासून प्रयत्न करीत आहेत. त्यामुळे दररोज सहभागी होणाऱ्या विद्यार्थ्यांची संख्या मोठ्या प्रमाणात वाढताना दिसून येत आहे. महावाचन उत्सव’ स्पर्धेतील विजेत्या विद्यार्थ्यांसाठी वयानुरूप उपयुक्त अशी पुस्तके व प्रशिस्तिपत्र बक्षीस स्वरूपात देण्यात येणार आहेत.एखादे चांगले काम केल्यावर मोठ्यांकडून शाबासकीची थाप मिळावी, अशी मुलांची अपेक्षा असते. ती थाप मिळाली, की त्यांचा उत्साह अधिक वाढतो. लेखन स्पर्धेत सहभागी होणाऱ्या प्रत्येक विद्यार्थ्यास मुख्यमंत्री व शिक्षणमंत्री यांच्या स्वाक्षरीचे प्रशस्तिपत्र ऑनलाईन उपलब्ध करून देण्यात येणार आहे. त्यामुळे स्पर्धेत सहभागी होणाऱ्या सर्वच विद्यार्थ्यांना प्रशस्तिपत्र मिळाल्याचा आनंद होईल..त्याप्रमाणे सर्व गट - शहर साधन केंद्र स्तरावरील विजेत्या विद्यार्थ्यांना प्रशस्तिपत्र व पुस्तक स्वरूपात बक्षिसे देण्यात येतील. जिल्हा स्तरावरदेखील प्रत्येक गटातील प्रथम तीन विद्यार्थ्यांना प्रशस्तिपत्र व पुस्तक स्वरूपात बक्षिसे देण्यात येतील. राज्य स्तरावरदेखील निवडलेल्या विद्यार्थ्यांचा सन्मान करण्यात येणार आहे. महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषद मुंबई समग्र शिक्षा कार्यालयामार्फत ‘महावाचन उत्सव’ उपक्रमाचे राज्य स्तरावर यशस्वीपणे नियंत्रण होत आहे.तालुका स्तर गटशिक्षणाधिकारी, महापालिका स्तरावर प्रशासनाधिकारी, जिल्हा परिषद स्तरावर शिक्षणाधिकारी व अधिनस्त सर्व सहकारी यांनी त्यात सक्रिय सहभाग घेतला आहे. विद्यार्थ्यांच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी सर्व विद्यार्थी, पालक, शिक्षक व प्रशासकीय यंत्रणा मिळून आपण ‘महावाचन उत्सव’ यशस्वी करूया.(लेखिका महाराष्ट्र राज्य प्राथमिक शिक्षण परिषद आणि समग्र शिक्षा अभियानाच्या राज्य प्रकल्प संचालिका आहेत.).सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

वाचनाचा आनंदी सोहळा

Related Stories