भुतांचं भविष्य

- सुदर्शन चव्हाण, chavan.sudarshan@gmail.com२०२४ मध्ये ज्या हिंदी फिल्म्स चालल्या आणि प्रेक्षकांचा ज्यांना उत्तम प्रतिसाद मिळाला त्यातील एक महत्त्वाचा धागा म्हणजे त्यातील बहुतांश हॉरर कॉमेडी जॉनरमधील होत्या. याचाच अर्थ एका जॉनरला वाहिलेल्या फिल्म्स बघायला प्रेक्षकांना आवडत आहे..२०२४ हे वर्ष तसं हिंदी सिनेमासाठी फार खास नव्हतं यावर सर्वांचं एकमत असेल, पण अशा वर्षातही ज्या हिंदी फिल्म्स चालल्या आणि प्रेक्षकांचा ज्यांना उत्तम प्रतिसाद मिळाला त्यातील एक महत्त्वाचा धागा म्हणजे त्यातील बहुतांश हॉरर कॉमेडी या एकाच जॉनरमधील होत्या. या एका वर्षात ‘स्त्री २’ ही हिंदीत सर्वाधिक चाललेली फिल्म. ‘भूलभुलैया ३’, ‘मुंजा’ या सर्व हॉरर कॉमेडी फिल्म्स उत्तम चालल्या.सोबत ‘काकुडा’, गेल्या वर्षीचा ‘भूत पोलिस’, ‘फोन भूत’ असेही वर्षाला अर्धा डझन हॉरर कॉमेडी सिनेमे आपल्याकडे सध्या येत आहेत. त्यातून अनेक गोष्टी समोर येतात. त्यातील पहिली म्हणजे, हा काही फक्त एका जॉनरचा विषय नाहीय; तर अनेक वेगवेगळ्या जॉनरला वाहिलेल्या फिल्म्स सध्या चांगल्या चालत आहेत. मग त्यात ‘कल्की २८९८ AD’सारखी सायन्स फिक्शन असो किंवा कनिका धिल्लनचे नेटफ्लिक्सवर चालणारे पल्पी सिनेमे (हसीन दिलरूब, दो पत्ती...) असो. दक्षिण भारतातून आलेल्याही अनेक फिल्म्स यात येतील..भारतीय कथन शैलीचा ढाचा जर बघितला तर असं दिसून येईल, की आपल्याकडे प्रत्येक कथेत प्रत्येक भावाला महत्त्व असतं. म्हणजे प्रेमकथेतही विनोद येतील, ॲक्शन येईल किंवा हॉरर सिनेमाचीसुद्धा प्रेमकथेने सुरुवात होईल. अशी मिसळ आपण गेली १०० वर्षे आपल्या सिनेमात करत आलो आहोत. त्याच वेळेला सायन्स फिक्शन, अतीव फँटसी असे काही जॉनर आहेत, जे भारतात कधीच विशेष चालले नाहीत; पण गेल्या १००-११० वर्षांचं हेच गणित आता बदलताना दिसत आहे..दक्षिणेत ‘कल्की’ सर्वाधिक कमाई करताना हिंदीत ‘स्त्री २’ तेच करून दाखवतो. याचाच अर्थ एका जॉनरला वाहिलेल्या फिल्म्स बघायला प्रेक्षकांना आवडत आहे. हे केवळ सिनेमात नाही; तर आपल्याकडे बघितल्या जाणाऱ्या सीरिज, ऑडियो सीरिज, साहित्य या सगळ्या क्षेत्रात असं दिसायला सुरुवात झाली आहे. यात थोडीशी समस्या वाटावी अशी दुसरी गोष्ट घडते आहे ती म्हणजे, एकदा का एक जॉनर पकडला की त्याला पूर्ण पिळून काढायचं आणि चावून चोथा करूनच सोडायचं ही आपल्याकडची रीत..ती इथेही अर्थातच सुरू झालेली आहेच. ‘भूलभुलैया २ आणि ३’ त्याची उत्तम उदाहरणं वाटतात. प्रत्येक जॉनरची काही वैशिष्ट्यं असतात. त्यांचा खुबीने वापर करता येतो, पण एकदा ती चालायला लागली की त्यात प्रयोग करण्यापेक्षा, काहीतरी मांडण्यापेक्षा जे चालतंय ते करूया याकडे लोकांचा कल वाढतो. तेच सध्या इथेही होण्याची भीती वाढली आहे.याच नाण्याची दुसरी बाजू अशीही आहे, की सध्या सिनेमाला समाजमाध्यमांपासून ते प्रत्येक स्क्रीनची स्पर्धा वाढली आहे आणि तरीही प्रेक्षकांना सतत काहीतरी बघायला हवं आहे. त्यामुळे बनणारा मालही त्या कमी अटेंशन स्पॅननुसार डिझाइन केला जात आहे. म्हणजे हॉरर कॉमेडी असं ठरलं आहे; तर इतके टक्के हॉरर, दर साडेसहाव्या मिनिटाच्या आत पुढचा विनोद घडलाच पाहिजे, असे ठोकताळे त्यात येत चालले आहेत. जे असण्यालाही विरोध नाही; पण ते प्रेक्षकाला दिसू नये इतकी तरी तसदी किमान घ्यावी. ‘भूलभुलैया ३’सारखे सिनेमे तीही घेताना दिसत नाहीत. प्रत्येक सीन एका गॅगसारखा एका विनोदाकडे जाणारा असा डिझाइन केलेला दिसून येतो..स्क्रीनचं व्यसन लागण्याच्या काळातला आणखी एक मुद्दा म्हणजे गोष्ट संपवण्याचं महत्त्व संपलं आहे. कथा कशी संपते, तिसऱ्या अंकात जे घडतं त्याने तुमचा सिनेमा किती चांगला हे ठरतं, असं एके काळी म्हटलं जायचं; पण आजच्या काळात छान, सुंदर, समाधानकारक शेवटापेक्षाही जास्त इंटरेस्ट प्रेक्षकांना चांगल्या क्लिफहँगरमध्ये असतो.म्हणजे कथा पूर्ण करायची आणि एपिलॉगमध्ये सांगायचं, की ती पूर्ण झालीच नव्हती. हे एखाद सिनेमात ठीक आहे; पण जॉनर फिल्ममध्ये ती गोष्ट सध्या सर्रास झाली आहे. मार्व्हल सिनेमाच्या पोस्ट क्रेडिट सीनपासून ते नेटफ्लिक्सवरील बिंज वॉकिंगपर्यंत सर्वांचा एकत्रित परिणाम म्हणून हे चांगल्या शेवटापेक्षा सतत पुढे काय, विचारायला लावणाऱ्या कथा जास्त चालत आहेत..हॉरर कॉमेडी सिनेमाची शेवटची आणखी एक मोठी अडचण म्हणजे दोन अगदी विरुद्ध गोष्टींची मिसळ करणारा हा जॉनर आहे. त्यामुळे त्यातला तोल नक्की कसा सांभाळला जावा, याचं गणित प्रत्येक वेळी बसेलच असं होत नाही आणि दुसरी गोष्ट म्हणजे हे जॉनर सांभाळण्याच्या नादात मुळात ती फिल्म काहीतरी म्हणते आहे का?त्या फिल्मची स्वतःची काही कारणपरंपरा आहे का याचाही तोल सांभाळला जात नाही. शिवाय पात्रांबद्दलचा सखोल विचार नाही, भावनांबाबत चांगलं लिहिलंच जात नाही, पण या भाऊगर्दीत मला आठवते ती आजची रेकमंडेशन असणारी ‘भुतेर भोबीष्यत्’ ही बंगाली फिल्म..कोलकाता शहरात जेव्हा जुने वाडे पाडून मोठमोठाले मॉल, उंच सोसायटी व्हायला लागतात तेव्हा एका पडक्या वाड्यात राहणाऱ्या भुतांना प्रश्न पडतो, की आपलाही वाडा पाडला गेला तर काय होणार? आणि त्यातून त्या भुतांचं भविष्य आता धोक्यात येतं आणि तेच सिनेमाचं नावही आहे. असा हा विनोदी प्लॉट आहे. आता त्यात भूत म्हणून जे येतात त्यांचेही किस्से रंजक आहेत.मुख्य भूमिकेतली स्वस्तिका मुखर्जी ४० च्या दशकातील एक अभिनेत्री आहे, तिच्या सोबतच्या भुतांमध्ये एक बांगलादेशातून पळून आलेला एक निर्वासित आहे, एक कम्युनिस्ट पार्टीचा कॉम्रेड आहे, प्लासीच्या युद्धात मेलेलं एक भूत आहे, एक इंग्रज भूत आहे, अनुसूचित जातीतील अत्याचारात मेलेलं एक भूत आहे... अशी ही सगळी वेगवेगळ्या पार्श्वभूमीची भुतावळ इथे जमलेली आहे. आता ते मिळून हवेलीत होणाऱ्या शूट्समधून किंवा इतर भेटीला येणाऱ्या लोकांमार्फत आपली जागा वाचवण्यासाठी जे जे करतात त्याची गंमत सिनेमाभर चालू राहते..बंगालमध्ये हा सिनेमा प्रचंड गाजला होता आणि एका अर्थाने पॉप कल्चरचाही भाग झाला आहे. अशाच आशयाची आणखी एक बंगालीच फिल्म म्हणजे ‘भविष्यतेर भूत’ (भविष्यातील भुतं) ज्यात हवेली पडल्याने आधीच बेघर झालेल्या भुतांची गोष्ट येते. थोडक्यात हा ‘भुतेर भोबीष्यत्’चाच पुढचा भाग असल्यासारखा आहे. आणखी एका बंगाली हॉरर कॉमेडीचंच उदाहरण द्यायचं झालं तर अपर्णा सेन आणि कोंकना सेनची ‘गायनार बक्षो’ अर्थात ‘दागिन्यांचा डबा’ ही फिल्म. स्त्रियांच्या तीन पिढ्या आणि त्यांना जोडलेला तो बॉक्स याभोवती संपूर्ण सिनेमा फिरतो.मुळात हॉरर कॉमेडी जॉनरचा उगमच झाला आहे अशा अवघड गोष्टी गळी उतरवण्यासाठी. हॉररने, भीतीने जेव्हा आपण दचकतो, त्यानंतर काहीतरी कारण काढून आपण हसत राहतो जेणेकरून भीती मारली जाईल. असा काहीसा या जॉनरच्या उगमाचा किस्सा आहे..गोष्टी इतक्या भीतीदायक होऊन जातात, की आपण हसतो हेच तर डार्क कॉमेडी, प्रहसन (फार्स) चाही उगम आहे. त्यामुळे बऱ्याच लेखक-दिग्दर्शकांनी हा जॉनर तसा वापरला आहे. ‘शॉन ऑफ द डेड’, ‘इव्हिल डेड’ हॉरर या जॉनरची खिल्ली उडवतात. ‘भुतेर भोबीष्यत्’चा प्लॉटही बंगाली समाजाचे अनेक पदर उलगडणाराच होता आणि हे सर्व व्यावसायिक सिनेमाच्या कक्षेत राहून केलं आहे, हे विशेष.‘भुतेर भोबीष्यत्’ अर्थात ‘भुतांचं भविष्य’सारखा सिनेमा याच जॉनरमध्ये छान भारतीयत्व आणतो. तेच त्याचं यश आहे. सोबत पात्रांची निवड, त्यांच्या पार्श्वभूमी इतक्या वेगवेगळ्या सामाजिक घटकांतल्या आहेत की त्यानेच एक वेगळी मजा येते. सर्वसमावेशकता येते. आता हे असं काही बदल करत हा जॉनर आणखी काही दिवस आपल्याकडे असाच चालत राहतो, की आणखी खाली घसरत लोप पावतो हे येणारा काळच सांगेल. तेव्हा कळेल या भुतांचं भविष्य काय असेल ते...(लेखक चित्रपट अभ्यासक आहेत.).सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

भुतांचं भविष्य

Related Stories