मागे वळून पाहताना...

- सुदर्शन चव्हाण, chavan.sudarshan@gmail.com‘मेयळगन’ नावाचा एक अत्यंत साधा, भावनिक अन् अगदी जुन्या पद्धतीचा वाटावा असा तमिळ सिनेमा नुकताच आलाय. अगदी प्रेक्षकांच्या हृदयाला हात घालतो. सिनेमाची कथा अत्यंत साधारण आहे. तो केवळ त्यातील भावनिकतेवर थांबत नाही, हे सी प्रेमकुमारच्या दिग्दर्शनाचं आणखी एक वैशिष्ट्य....नेटफ्लिक्सने गेल्या दशकभरात सर्वात गाजवलेला आणि मोठा केलेला कुठला जॉनर असेल, तर ते स्वतः म्हणतात, की तो आहे ‘ट्रू क्राईम’... त्यावरील माहितीपट, सीरिज या गेल्या दशकात सर्वाधिक बघितल्या जातात. भारताच्या बाबतीत बोलायचं, तर गुन्हेगारीची पार्श्वभूमी असणारे सिनेमे आणि वेबसीरिज यांना सर्वाधिक मागणी आहे. इतकी जास्त, की त्यांच्याकडे येणाऱ्या ५० टक्के कथा या त्याच्याशीच संबंधित असतात..असं असताना, वातावरण इतकं जास्त या बाजूला गेलेलं असतानाच एक अत्यंत साधी, भावनिक, अगदी जुन्या पद्धतीची वाटावी अशी फिल्म येते आणि लक्ष वेधून घेते... २०२४ मध्ये तेच घडलं आहे ‘मेयळगन’ या तमिळ सिनेमाबद्दल. अत्यंत स्मार्ट, डोकं लावाव्या लागणाऱ्या सीरिजमध्ये ‘टेड लासो’ आणि ‘पंचायत’ या साध्या आणि हृदयाला हात घालणाऱ्या सीरिज जशा वेगळ्या उठून दिसतात तसाच ‘मेयळगन’ही....सिनेमाची कथा अत्यंत साधारण आहे. अरूलमोळी या कुमारवयीन मुलाचे वडील आपल्या राहत्या घराची केस हरतात. त्यांना त्यांचं घर नातेवाइकांना द्यायला लागतं. हा अपमान सहन न झाल्याने ते सगळेच त्यांचं तंजावर हे गाव सोडून चेन्नईला राहायला जातात. २२ वर्षांनंतर अरूलमोळी (अरविंद स्वामी) त्याच्या मामेबहिणीच्या लग्नासाठी पुन्हा एकदा आपल्या गावी जातो. तिथे त्याने घालवलेले दोन दिवस म्हणजे हा सिनेमा.या दोन दिवसांत त्याला मागे राहिलेल्या अनेक नातेवाइकांचं निखळ प्रेम दिसतं, पण पुन्हा वापस जाण्याच्या विचारानेच अस्वस्थ झालेल्या अरूलला तिथून लवकरात लवकर निघायचं आहे. पोहोचल्या क्षणापासून त्याला निघण्याची घाई आहे. स्वतःचं हरलेलं घर त्याला बघायचं नाहीय की ते गाव बघायचं नाहीय आणि नेमका त्यातच त्याला एक माणूस (कार्ती) भेटतो. ज्याचं नाव आपल्याला शेवटपर्यंत कळत नाही; पण तो येनकेनप्रकारेण त्याला तिथेच थांबायला लावतो..खेड्यांतील माणसं साधी भोळी. त्यांना फक्त प्रेमाची, नात्यांची भाषा कळते आणि त्यामुळे ते अरूलला बांधून ठेवतात. इतकी साधी सोपी मांडणी सिनेमाची आहे, असा सुरुवातीला एक समज होतो; पण सी प्रेमकुमार या दिग्दर्शकाने याच मांडणीत अनेक पदर विणले आहेत. माणसांइतकेच इथले प्राणी-पक्षीही त्याने महत्त्वाचे केलेत. तमिळ संस्कृती, त्यातून हरवत चाललेल्या गोष्टी, एका व्यक्तीचं आपल्या बाल किंवा कुमार वयातील गोष्टी एका घटनेने अचानक हरवून जाणं, असे ते वेगवेगळे पदर या कथेत येत जातात..सिनेमातील गाणी, संगीत या फक्तच जमेच्या बाजू नाहीत, तर त्या त्याला खऱ्या अर्थाने आणखी मोठं करतात. ही गाणी भाषिक फरकामुळे संपूर्ण कळली नसली तरी बोल फार महत्त्वाचे आहेत, हे जाणवतं. जसं की अरूल घर सोडून पहिल्यांदा निघतो तेव्हाचे बोल सांगतात, की तेव्हा एक बाजू म्हणते ‘मी जातोय; पण माझा केवळ सापळा तेवढा चालला आहे’, तर दुसरं कडवं त्याला सांगत असतं की ‘तुझं हृदयसुद्धा घेऊन जा. परत येशील तेव्हा लागेल तुला आणि मी तर तुझी वाट बघतच असेन त्यामुळे परत यायला अडवू नकोस स्वतःला.’ हे एका अर्थाने बेटा म्हणून जे दुसरी गाणारी व्यक्ती आहे ती एका अर्थाने तो सोडून चाललेलं तंजावर शहरच आहे..अरूल चेन्नईसारख्या मोठ्या शहरात राहायला जातो तेव्हा त्याचं हे जमिनीशी जोडलेलं असणं दाखवलं जातं ते त्याच्या प्राणी प्रेमातून. सिनेमाच्या पहिल्या फ्रेमपासून खूप सारे प्राणी सतत दिसत राहतात. ते जगण्याचा किती सहज भाग आहेत. हे त्यातून दिसतं. अरूलसोबतच मोठा झालेला मंदिरातला हत्ती आहे. २२ वर्षांनी अरूल परत येतो आणि पहिल्यासारखं काहीच राहिलं नाहीय, असं जेव्हा त्याला वाटतं बरोबर त्याच क्षणाला तो हत्ती त्याच्यासमोर पुन्हा येऊन उभा ठाकतो.अरूल २२ वर्षांनी चेन्नईत आपल्याला पहिल्यांदा दिसतो तो शेकडो पोपटांना खायला घालतानाच. घरात त्याचं सतत कुत्री-मांजरासोबत असणं या गोष्टी त्याला भावनिक आणि जमिनीशी जोडलेल्या ठेवतात. कदाचित हे प्राणीप्रेमच अरूलने पुढची २२ वर्षं त्याचं हृदय कसं जपलं याचं द्योतक आहे. हे उदाहरण अगदी एका पात्राच्या घरात साप राहत असतो इथपर्यंतही जातं..‘मेयळगन’ हा बहुतांश सिनेमा दोन पुरुषांमधील संवाद हे स्वरूप घेऊन पुढे जातो. मग त्यात त्यांचं आठवणी सांगत जाणं. आधी न खुलणारा आणि पळ काढू पाहणारा अरूल तर आपल्या सगळ्या भावना सढळपणे व्यक्त करणारा त्याचा मित्र यांच्यातील तो संवाद आहे. त्यात ते बालपणीच्या आठवणीत रमतात. इलियाराजा, एस. पी. बालसुब्रमण्यम यांची गाणी, त्यांची तमिळ नावं यावर गप्पा मारतात.आपल्या आयुष्याच्या इतर गोष्टी सांगतात आणि भावनिक तर अर्थात होतातच. पुरुषांची भावनिकता ही गोष्ट तर या सिनेमात प्रत्येक क्षणाला दिसत राहते. अरूल, त्याला भेटलेला मित्र की नातेवाईक, त्याचे मामा, वडील हे चटकन डोळ्यात पाणी आणताना सहज दिसतात. त्यात कुठेही पुरुषीपणाचा भाव नाही. बहीण-भावांचाच काय तो एक प्रसंग आहे जो थोडा मेलोड्रमॅटिक होतो..सिनेमा केवळ त्यातील भावनिकतेवर थांबत नाही, हे सी प्रेमकुमारच्या दिग्दर्शनाचं आणखी एक वैशिष्ट्य वाटतं. म्हणजे सिनेमाचा गाभा त्यातील भावनिकताच आहे; पण त्यात त्याने तमिळ अस्मिताही फार सुंदर पद्धतीने गोवली आहे. मित्राच्या घरी पेरियार यांचा फोटो देव्हाऱ्यात असणं असेल किंवा चौकातला ‘एमजीआर’ यांचा पुतळा. हे उल्लेख सहज येऊन जातात. दोन्ही मुख्य पात्रांची नावं ही तमिळ भाषेतील आहेत.अरूलमोळीसारखं खासं तमिळ ‘ळ’ हे अक्षर असणारी नावं आहेत दोघांचीही, पण त्याच सोबत त्यांच्या आजूबाजूला नंदिनी, जान्हवीसारखी उत्तर भारतीय नावंही दिसू लागली आहेत. फोन नंबर लिहिताना दोघंही इंग्लिश आकडे लिहितात यातील विरोधाभास आहे किंवा तमिळ गाणी गातात त्यात तमिळ अस्मिता आहे. एवढंच नाही, तर सिनेमात एक पात्र जल्लीकट्टंसारख्या प्रथेबद्दल एक रम्य आठवण सांगतं..शेवटचं जल्लीकट्टं हा शब्द कसल्याही विवादाविना कधी ऐकला होता हेही आठवत नसताना हा सिनेमा त्यात रमताना दिसतो. त्या प्रथेशी जोडलेली माणसं, प्राणी यांचं नातं दाखवतो. राजकुमार हिराणीसारखीच प्रेमकुमारच्या सिनेमातील पात्रंही चूक-बरोबरच्या तराजूपेक्षा भावनिकतेच्या साच्यात जास्त बसणारी असतात. त्याचाच हा भाग.तमिळ संस्कृतीचं सर्वात मोठं दर्शन घडतं ते सिनेमात जवळपास अर्धा-पाऊण तास चालणाऱ्या लग्नात. प्रत्येक गोष्ट साधी; पण तपशिलासह आपल्यासमोर येते. मग अगदी ती जेवल्यानंतर केळीचं पान तमिळ पद्धतीत कसं घडी केलं जातं इथपासूनच्या प्रत्येक तपशिलासह सिनेमात येतं. असे तपशील दाखवणं हेही एका अर्थाने आपल्या संस्कृतीवरचं प्रेमच नाही का!.सिनेमा भावनिक आहे, तो बघणाऱ्या प्रत्येक प्रेक्षकाला रडवतो आहे हे तर आहेच; पण एक छोटीशी तक्रार राहिली ती म्हणजे पात्रांसोबत मधल्या काळात काय घडलं याबद्दल आपल्याला विशेष असं काही कळत नाही किंवा त्यांच्या कौटुंबिक आयुष्याशिवाय भावनिकरीत्या ते गेल्या २२ वर्षांत कुठे होते हे दिसत नाही; पण हीसुद्धा मोजकीच तक्रार म्हणता येईल.मात्र, त्याच वेळेला अरूलचं मागच्या आठवणी टाळणं आणि दुसऱ्या पात्राचं त्यांत रमणं यातून ज्या भावना समोर येतात, त्या मात्र सुंदर आहेत. बाकी तर सिनेमाचं लेखन, दिग्दर्शन, विशेषतः छायांकन (जे खेड्यांना अजिबात विलक्षणाचा मुलामा चढवून बघत नाही) या सर्वच बाजूंनी सिनेमा सुंदरच झाला आहे. कार्ती या अभिनेत्याला सर्व प्रेक्षकांना आवडेल, अशीच भूमिका मिळाली आहे..जी तो चांगल्याच पद्धतीने करतो. (‘पोनियन सेल्वम’मध्येही अशीच काहीशी उडती भूमिका होती त्याची जी त्याने कमाल रंगवली होती.) पण खास कौतुक वाटतं ते अरविंद स्वामीचं, ज्याने अत्यंत सौम्य भावना दाखवत अभिनय केला आहे. अरूलचं पात्र आपल्या गावी परत जाऊन जो अनुभव घेतं ते तिथल्या मातीने आणि संस्कृतीने समृद्ध आहे.त्यामुळेच लेखक, दिग्दर्शक, कॅमेरा, अभिनेते हे सर्वच तमिळ मातीशी किती घट्ट जोडलेले आहेत याचा अनुभव सिनेमा बघताना येतो. एका अर्थाने हा सिनेमाही तमिळ मातीकडे मागे वळून बघणाराच सिनेमा आहे, असं म्हणू शकतो.(लेखक चित्रपट अभ्यासक आहेत.).सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

मागे वळून पाहताना...

Related Stories