कल्पिताहून अद्‍भुत ऐतिहासिक सत्य!

आपल्या राष्ट्रीय स्वातंत्र्यलढ्याचे ‘महानायक’ नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांची आज पुण्यतिथी! विश्वास पाटील यांनी ‘सप्तरंग’ पुरवणीच्या प्रदीर्घ मुखपृष्ठकथेत तसा निर्वाळाच दिला आहे. मुळी. ‘नेताजींचे महानिर्वाण : ऐतिहासिक सत्य आणि बाजारू कथा’ अशा शीर्षकाच्या त्या मुखपृष्ठ कथेत १८ ऑगस्ट १९४५ रोजी झालेल्या विमान अपघातात नेताजी मरण पावले, या आजवर वारंवार ठासून सांगितल्या गेलेल्या कथनाला त्यांनी सुस्पष्ट शब्दांत दुजोरा दिला आहे. .त्यासाठी आपल्या ‘सखोल’ अभ्यासाचा हवाला दिला आहे. इतकेच नव्हे, तर ‘जपानमधील रेंकोजी मंदिरात ठेवलेल्या सुभाषचंद्रांच्या अस्थी सन्मानपूर्वक भारतात आणल्या जाव्यात,’ अशी नेताजींचे नातू चंद्रा बोस यांनी केंद्र सरकारकडे केलेली ताजी मागणी उचलूनही धरली आहे.‘महानायक’ ही नेताजींच्या जीवनावर आधारलेली एक ललित साहित्यकृती असली, तरी त्यासाठी विश्वास पाटील यांनी वर्षानुवर्षे अभ्यास केला होता. विविध देशांमधील अभिलेखागारांमधील अगणित कागदपत्रांचा मनस्वी धांडोळा घेतला होता. लेखनात जिवंतपणा यावा म्हणून नेताजींच्या पदचिन्हांचा मागोवा घेण्यातही कसलीच हयगय केली नव्हती... या सर्व बाबी मान्य करूनही त्यांनी लिहिलेली ही मुखपृष्ठ कथा मला विश्वासार्ह तर वाटली नाहीच, पण उत्तरार्धात त्यांनी मारलेल्या पूर्वग्रहदूषित, निराधार शेऱ्यांमुळे आक्षेपार्हसुद्धा वाटली..माझी पहिलीच अगदी साधी शंका आहे, ती विश्वास पाटील यांनी बदललेल्या भूमिकेबद्दलची आहे. सुमारे नऊ वर्षांपूर्वी - ४ ऑक्टोबर २०१५ रोजीच्या ‘ द वीक’ या साप्ताहिकात विश्वास पाटील यांनी छोटासा लेख लिहिला होता. नेताजींशी संबंधित अशी सरकारच्या ताब्यात असणारी कागदपत्रे खुली करावीत, या जुन्या मागणीला प्रतिसाद देत आधी पश्चिम बंगालच्या सरकारने आणि नंतर केंद्र सरकारने पावले उचलली होती.अनुक्रमे ६४ आणि १०० फायलींमधील हजारो दस्तऐवज खुले करण्यात आले होते. त्या पार्श्वभूमीवर ‘द वीक’ने विशेष वृत्तान्त प्रसिद्ध केला होता. त्या अंकात (पृ. क्र. ५५ वर) लिहिलेल्या त्या अगदी छोटेखानी लेखातसुद्धा विश्वास पाटील यांनी बऱ्याच महत्त्वाच्या बाबी नोंदवल्या होत्या..जपानमध्ये संशोधन करीत असताना भारतीय दूतावासातील एका अधिकाऱ्यानं त्यांच्याकडे वारंवार चौकशी करून विश्वासरावांचा ‘खरा हेतू’ जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला होता. दिल्लीत आर. के. पुरमधील शासकीय अभिलेखागारात त्यांच्या हाती ‘नेहरू फायलीं’ची सूची येताच तेथील ग्रंथपालांनी ती सूची विश्वासरावांकडून हिसकावून घेतली होती.नेहरूंच्या संकलित साहित्याच्या दुसऱ्या मालिकेतील २५ पत्रांमध्ये नेहरूंनी राज्यपालांना आझाद हिंद फौजेतील माजी सैनिकांना नोकरीवर न ठेवण्याचे आदेश दिल्याचे आढळते... वगैरे गोष्टी तर विश्वासरावांनी सांगितल्या होत्याच, पण त्यापेक्षाही त्यांनी समारोपाच्या परिच्छेदात एक खरीखुरी स्वागतशील भूमिका मांडली होती, ती महत्त्वाची होती..‘मी जरी माझ्या कादंबरीच्या अखेरीस नेताजींचा विमान अपघातात मृत्यू झाला, असे दाखवले असले, तरी नंतर उघडकीस आलेल्या कागदपत्रांवरून वस्तुस्थिती काहीतरी वेगळीच असावी, ते १९६० च्या दशकाच्या मध्यापर्यंत जिवंत राहिले असावेत, असे वाटते.ते भारतात राहिले असावेत, असे मात्र वाटत नाही,’ ही लवचीक भूमिका स्पष्ट करून विश्वासरावांनी शेवटी असा अंदाज व्यक्त केला होती, की ‘या दृष्टीने महत्त्वाचे दस्तऐवज कोलकत्यात सापडण्याऐवजी दिल्लीतच सापडू शकतील. भारत सरकारने ते खुले केले पाहिजेत. पंतप्रधान मोदीजी तसे करू शकतील...’माझी शंका अशी, की ऑक्टोबर २०१५ मधली ती लवचीक भूमिका सोडून विश्वासरावांनी ‘त्या’ विमान अपघातातील मृत्यूबद्दलच्या कथनाला ठाम पाठिंबा देण्याची भूमिका आता का स्वीकारली आहे? १९४५ मधील अपघाती निधनाचा असा कोणता ठोस पुरावा गेल्या नऊ वर्षांमध्ये त्यांच्या निदर्शनास आला आहे? जर आला असेल, तर त्याबद्दलची सविस्तर माहिती या ताज्या मुखपृष्ठ कथेत का सांगितली नाही? ‘त्या’ अपघाताबद्दलच्या चावून चावून चोथा झालेल्या कथेची पुनरुक्ती करून काय साधले?.विश्वासरावांचे सध्याचे सहप्रवासी, सुभाषबाबूंचे चुलत नातू चंद्रा बोस यांच्या बदललेल्या भूमिकेबद्दलही शंका विचारावीशी वाटते. काही वर्षांपूर्वी याच चंद्राकुमार बोस यांनी सुप्रसिद्ध लेखक निराद सी. चौधरी ब्रिटिशांचे हेर होते, असा आरोप चौधरींच्या मृत्यूनंतर केला होता आणि प्रचंड खळबळ माजवली होती. ‘आपले आजोबा शरच्चंद्र बोस यांचे स्वीय सचिव म्हणून चौधरी काम करीत असत.बोस कुटुंबात ये-जा करणाऱ्या क्रांतिकारकांबद्दलची माहिती ब्रिटिश पोलिसांना पुरवण्याचा त्यांचा खाक्या सर्वांत आधी सुभाषबाबूंनीच ओळखला. चौधरींना कामावरून काढून टाकण्याचा त्यांनी प्रयत्न केला. पण शरदबाबूंनी मात्र तसे काही केले नाही. पुढे नेताजींच्या मृत्यूमागे किंवा त्यांच्या गायब होण्यामागेही चौधरींच्या कारस्थानाचा मोठा वाटा असावा,’ असा खुलासासुद्धा चंद्रा बोस यांनी केला होता..त्या वेळी सुभाषबाबूंच्या अपघाती निधनाबद्दलच्या कथनाबद्दल अविश्वास दाखवणारे चंद्रा बोस आता मात्र रेंकोजी मंदिरातल्या अस्थी सन्मानपूर्वक भारतात आणू इच्छित आहेत. ‘हिंदू धर्मपद्धतीनुसार त्या अस्थींवर अंतिम संस्कार केले जावेत,’ अशी एक भावनिक आवाहन करणारी मागणीही त्यांनी जोडली आहे. ही त्यांची नवी बदललेली भूमिका विश्वासरावांनी तपासून घेतली आहे का?‘नेताजींचा मृत्यू हा या देशात वादाचा मुद्दा बनण्यापूर्वीच १९५०-५१ मध्ये स्वतः पंडित नेहरूंनीसुद्धा या प्रकरणाची खूप बारकाईने गुप्त चौकशी केली होती. एस. ए. अय्यर यांनी काही महिने पूर्व आशियात राहून गुप्त अहवाल नेहरूंना सादर केला होता. त्यातही नेताजी अपघातात मरण पावल्याचे म्हटले होते..त्या अहवालाची प्रत मी दिल्लीत तीन मूर्ती भवनमधील ग्रंथालयात स्वतः अभ्यासली आहे...’ अशी सुरुवात करून विश्वासरावांनी पुढे २६ सप्टेंबर १९५१ च्या एक टंकलिखित टिपणाचा विस्तृत हवाला दिला आहे. नेहरूंनी लिहिलेल्या त्या टिपणातील एक इंग्रजी परिच्छेद उद्धृत करून त्यांनी पुढे असा दावा केला आहे, की ‘आपल्या त्या टिपणाच्या आधारे संसदेत नेहरू निवेदन करणार होते, ‘त्या विमान अपघातात सुभाषचंद्रांचा निःसंशय मृत्यू झाला,’ अशी माहिती देणार होते.पण एस. दत्त या अधिकाऱ्याने त्या टिपणाच्या कागदावर तळटीप लिहून ‘अंत्यसंस्कार २० ऑगस्टला की २२ ऑगस्टला झाले,’ असा दोन दिवसांच्या तफावतीचा कारकुनी मुद्दा उपस्थित केला आणि सुभाषबाबूंच्या मृत्यूबाबत जाहीर प्रगटन देशापुढे करावे, या नेहरूंच्या विचाराला बगल दिली... नेहरूंनी त्याच वेळी साऱ्या गोष्टी संसदेसमोर पटलावर ठेवल्या असत्या, तर पुढचे सारे वादंग टळले असते...’ असा निष्कर्ष मांडून विश्वासरावांनी पूर्वार्ध संपवला आहे..नेताजींच्या अपघाती मृत्यूभोवतीच्या वादंगाचं विश्वास पाटील यांनी इतक्या चलाखीनं अतिसुलभीकरण केले आहे, की त्यांच्या ‘सखोल’ अभ्यासाबद्दल शंका निर्माण झाल्याशिवाय राहत नाही. नेताजींच्या निधनाची बातमी जपानी वृत्तसंस्थेने ‘डोमेई’ने प्रसृत केल्याच्या क्षणापासून त्याबद्दलचा संशय व्यक्त केला जात होता आणि त्या संशयाचे रीतसर निराकरण केले जात नव्हते म्हणून सरकारकडे विचारणाही केली जात होती.नेहरूंनी या स्वातंत्र्ययोद्ध्याच्या मृत्यूची गुप्त चौकशी करण्याऐवजी रीतसर चौकशी आयोग का नेमला नाही? हाच तर वादाचा मूळ मुद्दा होता आणि आहे. आझाद हिंद फौजेतील तीन अधिकाऱ्यांवरील खटल्यात भुलाभाई देसाई यांच्या तर्कशुद्ध युक्तिवादामुळे सुभाषबाबूंनी उभारलेल्या अलौकिक लढ्याबद्दल भारतीयांना माहिती झाली होती, त्यांच्या लोकप्रियतेला सीमा नव्हती आणि ते नेमके कुठे आहेत, याबद्दलची उत्सुकता शिगेला पोहोचली होती..त्या पार्श्वभूमीवर त्यांच्या तथाकथित अपघाती मृत्यूची तातडीनं न्यायिक चौकशी केली जाणे अत्यावश्यक होते. खरे म्हणजे १५ ऑगस्ट १९४७ नंतर हंगामी सरकारचं नव्हे, तर इंडिया नामक डोमिनियनचे पंतप्रधान म्हणून नेहरूंनी त्याबाबतचा निर्णय घ्यायला हवा होता. पण त्या अपघाती निधनाची चौकशी करण्यात त्यांनी खूपच टाळाटाळ केली. ती आजपर्यंत विवाद्य ठरली आहे.राधाबिनोद पाल हे भारतीय न्यायमूर्ती दुसऱ्या महायुद्धानंतर जपानी लष्करी अधिकाऱ्यांवर युद्ध गुन्हेगारीचा आरोप ठेवून टोकियोत जे खटले चालवण्यात आले, त्यातील न्यायिक पीठावरचे खरे रामशास्त्री बाण्याचे न्यायाधिकारी ठरले होते. ‘जपानी अधिकाऱ्यांना सरसकट युद्धगुन्हेगार ठरवणं न्यायतत्त्वांशी सुसंगत ठरणार नाही, कारण तसे करायचे झाल्यास सर्वच्या सर्व वसाहतवादी देशांच्या अधिकाऱ्यांनाही तोच न्याय लावावा लागेल,’ असे म्हणून त्यांनी दिलेल्या समतोल निकालामुळे ते संपूर्ण जपानमध्ये अत्यंत लोकप्रिय ठरले होते..विशेष म्हणजे त्या खटल्याचे कामकाज सुरू असतानाच्या काळात इतर सहन्यायाधीशांबरोबरच्या अनौपचारिक चर्चेत नेताजी सुभाषचंद्र ‘त्या’ अपघातात मरण पावले नसावेत, तो एक बनाव असावा, असे त्यांच्या कानी आले होते. ते त्यांनी बंगालमधील आपल्या मित्रांना पत्राद्वारे कळवलेही होते.या राधाबिनोद पाल यांच्याच अध्यक्षतेखाली एखादी त्रिसदस्यीय चौकशी समिती नेमावी आणि ‘त्या’ अपघाती मृत्यूबद्दलची अनिश्चितता संपवावी, अशा आशयाचा ठराव कोलकत्याच्या नागरिकांच्या सभेत संमत होणार, याची चाहूल लागल्यानंतर तशी समिती नेमली गेली, तर राधाबिनोदांच्या जपानमधील लोकप्रियतेमुळे पुरावे गोळा करणे सुलभ होईल, पण जे निष्कर्ष समोर येतील, ते मात्र आपल्याला हवे तसे असतीलच, असे नाही. किंबहुना ते तसे नसतीलच,’ अशा विचाराने नेहरूंनी शाहनवाझ समिती नेमली, हे उघड ऐतिहासिक गुपित आहे..या सर्व प्रकरणात असे विवाद्य ठरणारे जे असंख्य मुद्दे आजपर्यंत पुढे येत राहिले आहेत, ते सारे बाजूस सारून ‘नेताजी १८ ऑगस्ट १९४५ रोजी त्या अपघातात मरण पावले,’ हे खरे माना, असे विश्वास पाटील सांगत आहेत. कसलाही नवा ठोस पुरावा पुढे न आणता त्यांनी जुना विवाद्य निष्कर्षच ऐतिहासिक सत्य म्हणून वाचकांसमोर मांडला आहे, असे नाइलाजाने म्हणावे लागते.मुखर्जी आयोगाचा त्यांनी ओझरता उल्लेख तर केला आहे, ‘रेंकोजी मंदिरात ठेवलेल्या अस्थींची डीएनए चाचणी करण्याची शिफारस केली होती,’ हेसुद्धा नमूद केले आहे. गंमत अशी आहे, की रेंकोजी मंदिरात ठेवलेल्या त्या अस्थी सुभाषचंद्रांच्याच आहेत, हे निश्चित ठरवण्यासाठी त्यांची डीएनए चाचणी केली जावी, ही मागणी फार पूर्वीपासून केली जाते आहे आणि त्या सन्मानपूर्वक भारतात आणल्या जाव्यात, ही जोडमागणीसुद्धा वारंवार केली गेली आहे..नेताजींच्या कन्या अनिता पाफ यांनी आता जशी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्याकडे या दुहेरी मागण्या केल्या आहेत, तशाच त्या त्यांनी दहा-बारा वेळा तरी वेगवेगळ्या माध्यमांतूनही केल्या आहेत. अगदी माजी पंतप्रधान मनमोहनसिंग यांच्यापासून आशीष रे यांच्यासारख्या नातेवाईक-पत्रकारांपर्यंत त्या मागण्या करूनही तशी चाचणी करण्याचा निर्णय भारत सरकारच्या वतीने घेतला गेलेला नाही आणि नजीकच्या भविष्यकाळात तरी तो घेतला जाण्याची शक्यता नाही.यामागचे मुख्य कारण आहे, त्या अस्थी सुभाषचंद्रांच्या नसाव्यात, अशी वाटणारी भीती. त्यांच्या मृत्यूची ‘ती’ बातमी ताजी होती, तेव्हा तर त्या अस्थी दुसऱ्या एखाद्या व्यक्तीच्याही नसतील, एखाद्या प्राण्याच्याही असू शकतील, हा संशय व्यक्त झाला होता. या पार्श्वभूमीवर भारत सरकारतर्फे चाचणी घेतली न जाणे, त्या अस्थी भारतात आणण्याच्या प्रयत्नांना नोकरशाहीकडून खीळ घातली जाणे अगदी स्वाभाविक म्हटले पाहिजे..विश्वास पाटील यांच्या लेखातील उत्तरार्धात तर अयोध्या- फैजाबादच्या परिसरात वावरणाऱ्या गुमनानी बाबांच्या संदर्भात पूर्वग्रहदूषित आणि निराधार शेऱ्या-ताशेऱ्यांची तर भरमारच झाली आहे. सगळ्यात मुख्य बाब ही, की ते बाबा नेताजी होते की नव्हते, हा वाद त्या बाबांच्या हयातीत मुळी सुरूच झालेला नव्हता. विश्वासरावांनी या संदर्भात १९८५ पासून २०१३ पर्यंत विविध न्यायालयांनी या प्रकरणात बजावलेली अत्यंत महत्त्वाची भूमिका पूर्णपणे दुर्लक्षित केलेली आहे.अयोध्या-फैजाबादमध्ये ‘रामभवन’मधील ज्या दोन खोल्यांमध्ये ते बाबा अखेरची काही वर्षे राहत होते तेथे भेट देऊन त्यांनी प्रत्यक्ष पाहणी केलेली नाही किंवा अलाहाबाद उच्च न्यायालयाच्या खंडपीठाने दिलेल्या निकालातील आदेशानुसार अखिलेश यादव यांच्या सरकारने तेथील ‘रामकथा संग्रहालया’त एका मोठ्या स्वतंत्र दालनात गुमनामी बाबांच्या विविध वस्तू मांडून ठेवल्या आहेत. त्यांचा बारकाईने त्यांनी अभ्यासही केलेला नाही. तसे त्यांनी केले असेल, तर त्याची तशी नोंद निदान या लेखात तरी आढळत नाही..‘भगवानजी’ किंवा ‘गुमनामी बाबा’ यांनी आपण नेताजी सुभाषचंद्र आहोत. हे जगजाहीर व्हावे आणि आपल्याला मानमरातबापासून अन्य वेगवेगळे लाभ मिळावेत म्हणून कसून प्रयत्न केले असते. तर ते ‘बनेल’ होते. हा विश्वास पाटील यांनी त्यांच्यासाठी वापरलेला शब्द निदान विचारार्ह तरी मानता आला असता. उपलब्ध अगणित पुराव्यांवरून उलट हेच सिद्ध झाले आहे, की एका अत्यंत मर्यादित वर्तुळाबाहेरच्या कुणालाही आपले खरे अस्तित्व समजू नये. यासाठीच ते बाबा प्रयत्नशील होते. आग्रही होते.१६ सप्टेंबर १९८५ रोजी ते मरण पावल्यावर आणि अवघ्या १३ जणांच्या उपस्थितीत शरयू नदीच्या तीरावर त्यांच्यावरचे अंत्यसंस्कार आटोपल्यावर स्थानिक वृत्तपत्रांमधून ‘निधन पावले, ते नेताजी होते,’ अशी कुजबूज सुरू झाली. पुढे ‘नॉर्दर्न इंडिया’ पत्रिके सारख्या इंग्रजी वृत्तपत्रातून या विषयावर प्रदीर्घ लेखमालिका प्रसिद्ध झाली. ती वाचून ललिता सुरेशचंद्र बोस या सुभाषबाबूंच्या पुतणीने ‘रामभवन’मध्ये प्रत्यक्ष पाहणी केली..प्रारंभीचा मनातला पराकोटीचा संशय त्यांनी गुमनामी बाबांच्या पोत्यांत भरून ठेवलेल्या सामानातले दोन दस्तऐवज काढून पाहताच गळून पडला. ते दस्तऐवज योगायोगाने त्यांच्या आईवडिलांशीच संबंधित होते. मग त्यांनी पुढाकार घेऊन ते सामान नीट जपून ठेवले जावे म्हणून सर्व तऱ्हेचे प्रयत्न केले. त्या प्रयत्नांनाच एक भाग म्हणून ललिताजींनी अलाहाबाद उच्च न्यायालयाच्या लखनौ खंडपीठाकडे रीतसर याचिका दाखल केली. त्या याचिकेला क्रमांक मिळाला. - संकीर्ण ९२९ /१९८६.इतर बाबतीत घडते, तसेच याबाबतही घडले. सुनावणी प्रदीर्घ काळ रेंगाळली. केवळ ललिताजींच्या आणि स्थानिक पत्रकारांच्या दक्षतेमुळे त्या बाबांचे सामान जिल्हा प्रशासनाच्या ताब्यात बंदिस्त स्वरूपात ठेवण्यासाठी तजवीज केली गेली..पुढे अनेक छोट्यामोठ्या घटना घडल्या आणि २०१० साली ‘रामभवन’चे मालक इफ्तिका सिंह यांनी एक नवी याचिका सादर केली. लखनौ खंडपीठानं दाखल करून घेतलेल्या त्या याचिकेचा क्रमांक होता - संकीर्ण १०८७७ /२०१०.एकाच विषयावरच्या त्या दोन याचिकांवरची एकत्रित सुनावणी घ्यायचे, असे खंडपीठाने ठरवले.दि. ३१ जानेवारी २०१३ रोजी न्या. देवीप्रसाद सिंग आणि न्या. वीरेंद्रकुमार दीक्षित या दोघा न्यायमूर्तींच्या लखनौ खंडपीठाने आपला ऐतिहासिक निकाल दिला. छापील ४९ पानी निकालपत्रात ७९ लहानमोठे मुद्दे होते. सर्वांत मुख्य आदेश होता- ‘गुमनामी बाबा नेमके कोण होते, हे ठरवण्यासाठी नवा चौकशी आयोग राज्य सरकारने त्वरित नेमावा’ आणि ‘त्यांच्या सामानाचे स्वरूप पाहता तो मोठा राष्ट्रीय ठेवा असल्यामुळे रामकथा संग्रहालयाच्या एका स्वतंत्र दालनामध्ये त्या सामानाची नीट व्यवस्थितपणे मांडणी केली जावी.’.हे दोन्ही आदेश त्या दोघा न्यायमूर्तींच्या खंडपीठाने जानेवारी २०१३ मध्ये दिले होते. ज्येष्ठ पत्रकार सुरेश द्वादशीवारांनी आपल्या पुस्तकात मात्र नरेंद्र मोदींनी नेहरूद्वेषापोटी पुन्हा नवा आयोग नेमल्याचा धादांत असत्य दावा केला. ‘सत्याचे पुजारी’ असणाऱ्या महात्मा गांधींच्या संदर्भातील पुस्तकात अखिलेश सरकारचे २०१६ साली ‘सहाय आयोग’ नेमण्याचे कृत्य खोटारडेपणाने मोदींच्या नावावर खपवून ते मोकळे झाले.आणि विश्वासरावांच्या माहितीसाठी मुद्दाम सांगायला हवे, की त्या निकालपत्रामध्ये अनुज धर या शोधपत्रकाराने आपल्या (तोपर्यंतच्या) दोन पुस्तकांमधून तर्कशुद्ध पद्धतीने मांडलेल्या प्रचंड पुराव्याची प्रशंसा केली होती. त्यांच्या लेखनाला ‘बाजारू कथा’ म्हणताना विश्वासरावांनी अनुज धर यांचे नाव घेणे टाळले असले, तरी त्यांच्या असूयामित्रित शेऱ्याचा रोख कुणाकडे आहे, हे पुरेसे स्पष्ट आहे..थोडक्यात सांगायचे झाले, तर गुमनामी बाबांच्या संदर्भात केवळ काही पूर्वग्रह बाळगून, न्यायालयीन कामगिरीकडे पूर्णपणे सोयीस्कर डोळेझाक करून विश्वासराव ज्या विचित्र निष्कर्षाप्रत पोहोचले आहेत, तो कधीही ऐतिहासिक सत्य म्हणून प्रस्थापित होऊ शकणार नाही. सत्य हे कल्पिताहूनही अद्भुत असते, असू शकते. इतिहासाच्या भुयारात शिरणाऱ्या अभ्यासकाने आतल्या अंधाराकडे पाठ फिरवायची नसते.शोधक नजरेची आपल्याजवळची विजेरी वापरून त्या अंधाराचा भेद करीत पुढे पावले टाकीत जायचे असते. पूर्वग्रहांची गाठोडी भुयाराच्या तोंडाशीच बाहेर ठेवायची असतात. तसे केले, तर आणि तरच त्याला आपले सत्य गवसत असते. विश्वास पाटील यांनी अयोध्या-फैजाबादकडे पूर्णपणे पाठ फिरवून नेताजींच्या मृत्यूविषयी दिलेला निर्वाळा मला आक्षेपार्ह वाटतो आहे. तो यामुळेच..मी स्वतः गेली काही वर्षे सुभाषचंद्र ते नेताजी ते गुमनामी बाबा या गूढ प्रवासाचा आपल्या परीने शोध घेतो आहे. न्यायालयीन प्रक्रिया, प्रत्यक्ष त्या स्थळांना भेटी देऊन, निरीक्षण करून, कागदपत्रांचा धांडोळा घेत मी पुढे जातो आहे. गुमनामी बाबांच्या शोकांतिकेबद्दलच्या काही प्रश्नांची उत्तरे मिळाली आहेत, काही नवे प्रश्न निर्माणही झाले आहेत... पण पूर्णतः शुचिर्भूत भूमिकेतून जात राहणे आणि समोर येईल ते सत्य विनातक्रार स्वीकारणे हेच तर खऱ्या अभ्यासकाने आचारावयाचे व्रत आहे..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

कल्पिताहून अद्‍भुत ऐतिहासिक सत्य!

Related Stories