डिजिटल आर्थिक फसवणूक टाळायची आहे! बाळगा 'अशी' सावधगिरी!

गेल्या काही काळापासून डिजिटल व्यवहार (Digital Transactions) झपाट्याने वाढत आहेत. युनायटेड पेमेंट्‌स इंटरफेस (United Payments Interface - UPI) स्मार्टफोनच्या (Smartphone) माध्यमातून खूप सोपे झाले आहे. RBI द्वारे पूर्णपणे नियमन केले जात असल्याने, UPI ट्रान्सफर अधिक विश्वासार्ह आहे. परंतु मोबाईलद्वारे व्यवहार करणे सोपे असूनही, आपण सावधगिरी बाळगली पाहिजे. (Beware of financial fraud in digital transactions)

मोबाईल म्हणजे व्हर्च्युअल मनी वॉलेट (Virtual Money Wallet)

तुम्हाला माहिती असेलच की, UPI पेमेंटमध्ये तुमचा मोबाईल व्हर्च्युअल (आभासी) मनी वॉलेट म्हणून काम करतो, त्यामुळे आर्थिक फसवणूक करण्यासाठी ही एक सोपी पद्धत असू शकते. त्यामुळे आर्थिक व्यवहारांसाठी मोबाईल ऍपचा वापर करताना सावधगिरी बाळगणे अत्यंत आवश्‍यक आहे. UPI Apps वापरताना काही गोष्टींचा अवलंब करून तुम्ही फसवणूक टाळू शकता.

UPI संरक्षित करा

तुम्हाला फक्त UPI पत्ता किंवा मोबाईल नंबर शेअर करायचा आहे, तुम्ही कोणाकडूनही पैसे घेण्यासाठी QR कोड किंवा व्हर्च्युअल पेमेंट ऍड्रेस (VPA, किंवा तुमचे नाव @ तुमचे बॅंक) शेअर करू शकता. याशिवाय तुम्ही इतर काहीही शेअर करू नये. पेमेंट ऍप किंवा बॅंक ऍपद्वारे कोणालाही UPI खात्यात प्रवेश करू देऊ नका. फोन स्क्रीन लॉक पासवर्डसह पेमेंट पिन सेट करा. हे कधीही कोणाशीही शेअर करू नका.

स्क्रीन शेअरिंग किंवा रेकॉर्डिंग Apps

स्क्रीन शेअरिंग ऍप्सना UPI ऍप्लिकेशन्समध्ये प्रवेश देऊ नये. अशा ऍप्समुळे डेटा लीक होऊ शकतो आणि ते तुमच्या पासवर्ड आणि ओटीपीसाठी धोकादायक ठरू शकतात. तुम्ही सेटिंग्जमध्ये जाऊन अशा स्क्रीन शेअरिंग ऍप्सचा प्रवेश कधीही रद्द करू शकता.

UPI ID वर नोंदणीकृत नाव तपासा

व्यवहार सुरू करण्यापूर्वी तुम्ही ज्या व्यक्तीला पैसे पाठवत आहात ते तपासा. जसे की UPI ऍप QR कोड स्कॅन करते किंवा तुम्ही पेमेंटसाठी मॅन्युअली नंबर किंवा VPA जोडता, प्राप्तकर्त्याचे नोंदणीकृत नाव स्क्रीनवर दिसते. व्यवहाराला पुढे जाण्यापूर्वी समोरच्या व्यक्तीला विचारा की नाव बरोबर आहे का. लक्षात ठेवा की UPI व्यवहार अपरिवर्तनीय आहेत. एकदा चुकीच्या व्यक्तीला पाठवल्यानंतर तुम्हाला तुमचे पैसे परत मिळू शकत नाहीत.

लिंक्‍स किंवा फेक कॉल्सपासून सावध राहा

नेहमी लक्षात ठेवा, की UPI ऍप्सवर पैसे मिळवण्यासाठी तुम्हाला QR कोड किंवा UPI पिनची गरज नाही. सामान्यतः हॅकर्स एकतर तुम्हाला लिंक पाठवतात किंवा तुम्हाला कॉल करतात आणि पडताळणीसाठी दुसरा ऍप्लिकेशन डाउनलोड करण्यास सांगतात. अशा लिंकवर कधीही क्‍लिक करू नका.

मोबाईल नंबरपेक्षा UPI ला प्राधान्य

तुम्ही दूरवर पैसे पाठवत असाल, तर तुम्ही प्राप्तकर्त्याचा UPI ID किंवा QR कोड विचारला पाहिजे. मोबाईल नंबर वापरून पैसे पाठवताना चुकीचा नंबर टाइप केला जाण्याची शक्‍यता आहे. खबरदारी म्हणून, तुम्ही एकूण रक्कम पाठवण्यापूर्वी लाभार्थीसोबतच्या व्यवहाराची पडताळणी करण्यासाठी 1 रुपये पाठवण्याचा विचार करू शकता.

एकापेक्षा जास्त UPI App वापरू नका

तुमच्या सर्व डिजिटल व्यवहारांच्या गरजांसाठी एकच UPI App पुरेसे आहे, अनेक UPI Apps गरज नाही.

UPI App अपडेट ठेवा

जेव्हा जेव्हा असे अपग्रेड उपलब्ध असतील तेव्हा तुम्ही तुमच्या UPI App वर नियमितपणे अपडेट्‌स इन्स्टॉल केले पाहिजेत. अपग्रेडमध्ये सुरक्षा अपडेट्‌स समाविष्ट आहेत जी तुमचा ऍप वापरण्यासाठी अधिक सुरक्षित बनवतात.

ताबडतोब सूचित करा

पेमेंट किंवा व्यवहारात कोणतीही समस्या असल्यास, मदत केंद्राद्वारे UPI App वर त्वरित त्याची तक्रार करा.