चांद्रयान-३ चे यशस्वी प्रक्षेपण करून इस्रोने शुक्रवारी मोठी कामगिरी केली. यानंतर आता चांद्रयानाने चंद्राच्या दिशेने प्रवास सुरू केला आहे. इस्रोची ही तिसरी चंद्र मोहीम आहे. ते चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर सॉफ्ट लँडिंग करेल.
जगात चंद्रावर पोहोचण्याचा पहिला प्रयत्न 60 वर्षांपूर्वी सोव्हिएत युनियनने लुना-1 या चंद्र मोहिमेद्वारे केला होता. अमेरिकेची नासा, रशियाची (तत्कालीन सोव्हिएत) लुना आणि चीनची चांग-ई यांची तुलना केल्यास भारत यावेळी नवा इतिहास रचू शकतो. चंद्रावर सॉफ्ट लँडिंग करणारा भारत चौथा देश बनू शकतो.
रशियाचे लुना मिशन : पहिले रिपोर्टेबल मून मिशन
रशियाने पहिल्या चंद्र मोहिमेची सुरुवात लुनाने केली. 2 जानेवारी 1959 रोजी सोव्हिएत युनियनने (रशिया) लुना-1 अंतराळयानाने याची सुरुवात केली. चंद्रावर पोहोचणारे ते पहिले अंतराळ यान होते. पण त्यांना मोठे यश दुसऱ्या लुना 2 मिशनमध्ये मिळाले.
पहिल्यांदाच रशियाचा पहिला कृत्रिम उपग्रह चंद्राच्या कक्षेत पाठवण्यात आला. त्यात चंद्राच्या पृष्ठभागाविषयी महत्त्वाची माहिती मिळविण्यात आली आणि कोणत्याही प्रकारचे चुंबकीय क्षेत्र नसल्याचे सांगितले. यानंतर लवकरच रशियाने लुना 3 लाँच केले, ज्याद्वारे चंद्रावर मोठे खड्डे असल्याची माहिती मिळाली.
रशियाने 1976 मध्ये आपली शेवटची चंद्र मोहीम लुना 24 लाँच केली होती. या मोहिमेद्वारे वैज्ञानिकांनी जुलैमध्ये चंद्रावरून 170 ग्रॅम माती गोळा केली. आता रशिया आपली पुढील चंद्र मोहीम लुना 25 लाँच करण्याच्या तयारीत आहे.
अमेरिका : सर्व्हेअर प्रोग्रामने सुरुवात केली आणि मानवाला उतरवून विक्रम केला
नासाने सर्वेअर प्रोग्रामद्वारे चंद्र मोहिमेची सुरुवात केली. हा कार्यक्रम 1966 ते 1968 पर्यंत चालला. या कार्यक्रमांतर्गत नासाने 7 मानवरहित यान अवकाशात पाठवले. चंद्रावर सॉफ्ट लँडिंगनंतर मातीचे नमुने गोळा करण्यात आले. यानंतर अमेरिकेने आपल्या अपोलो मोहिमेद्वारे प्रथमच अंतराळवीरांना चंद्रावर उतरवले.
1969 मध्ये प्रक्षेपित केलेल्या अपोलो 11 च्या माध्यमातून प्रथमच अंतराळवीर चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरले. हे अंतराळवीर होते नील आर्मस्ट्राँग आणि बझ आल्ड्रिन. पण, 1970 च्या अपोलो 11 मोहिमेत यानाच्या ऑक्सिजन टाकीत स्फोट झाला आणि ती मोहीम रद्द करण्यात आली. यानंतर अपोलो, 13, 14 आणि 15 आणि 17 लाँच करण्यात आले. ज्याद्वारे चंद्राशी संबंधित अनेक माहिती गोळा करण्यात आली.
चांद्रयान-3 चा फायदा अमेरिकेला
आता नासाची चंद्र मोहीम आर्टेमिस मिशन 2025 मध्ये प्रक्षेपित होणार आहे. विशेष म्हणजे भारताच्या चांद्रयान-3 मोहिमेचा फायदा नासाच्या आर्टेमिस मिशनला होणार आहे. चांद्रयान-3 चा डेटा भविष्यातील आर्टेमिस मिशनमध्ये मानवी लँडिंगसाठी उपयुक्त ठरेल, असा दावा व्हाईट हाऊसने केला आहे. भारताने आर्टेमिस करारावर स्वाक्षरी केली आहे. ज्याद्वारे भारतीय चंद्र मोहिमेशी संबंधित माहिती अमेरिकन मिशनसाठी देण्यात येईल.
चीन : चान्गई-5 चाळीस वर्षांत प्रथमच चंद्रावरून नमुने घेऊन परतले
चीनने 2019 मध्ये चांगई 4 चाँग मिशन लाँच केले. हे मिशन यशस्वी झाले. या मोहिमेद्वारे चंद्राच्या संरचनेची माहिती मिळाली. यानंतर 23 नोव्हेंबर 2020 ते 16 डिसेंबर 2020 या कालावधीत चांगई-5 मिशन चालले.
या मोहिमेने नवा इतिहास रचला. कारण, 40 वर्षांत पहिल्यांदाच एखादा देश चंद्रावरील मातीचे नमुने घेऊन परत आला होता. जे नमुने घेण्यात आले होते ते केवळ चंद्राच्या अभ्यासासाठीच नाही तर सूर्यमाला आणि खडकांसारख्या ग्रहांच्या अभ्यासासाठीही महत्त्वाचे असल्याचे सांगण्यात आले.
चांद्रयान-3 : अमेरिका-रशियाने जे केलं नाही ते भारत करणार
इस्रोने मिशन चांद्रयान-3 लाँच केले आहे. पण पहिले मिशन 22 ऑक्टोबर 2008 रोजी सुरू झाले. चांद्रयान-1 दरम्यान, विमानाने चंद्राभोवती 3400 हून अधिक प्रदक्षिणा केल्या आणि चंद्रावर पाणी असल्याचे देखील सूचित केले.
ISRO चे चांद्रयान-2 22 जुलै 2019 रोजी प्रक्षेपित केले. याच मोहिमेत चंद्रावर सॉफ्ट लँडिंग करणारा भारत हा जगातील चौथा देश बनणार होता, परंतु लँडरशी संपर्क तुटला आणि मोहीम यशस्वी झाली नाही. आता पुन्हा एकदा ISRO चांद्रयान-3 ने चंद्रावर इतिहास रचण्यासाठी सज्ज झाला आहे. लँडिंगची प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी चांद्रयानला 42 दिवस लागतील आणि ते 23 ऑगस्ट रोजी चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरेल.
चंद्रावर सॉफ्ट लँडिंग केल्यानंतर, चांद्रयान-3 त्याच्या पृष्ठभागावरील खनिजे, तिथे होणारे भूकंप, पृष्ठभागाचे थर्मल गुणधर्म, प्लाझ्मा तसेच पृथ्वीपासून चंद्राचे अचूक अंतर याची माहिती मिळवेल. एवढेच नाही तर जमिनीत असलेली रसायने आणि खनिजे यांची पातळी जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला जाणार आहे.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
