आधुनिक तंत्रज्ञानाद्वारे वेगाने पुढे जाणाऱ्या जगात, आपलं जीवन अधिकाधिक स्मार्ट गॅझेट्सशी जोडलं जात आहे. आपल्या हालचालींचा मागोवा घेण्यापासून ते आपल्या हृदयाच्या गतीचं निरीक्षण करण्यापर्यंत, ही गॅझेट्स आधुनिक जीवनाचा अविभाज्य भाग बनली आहेत. पण, आपण भविष्याकडे पाहत असताना, आपल्याला असं दिसून आलं आहे की तंत्रज्ञानाचं पुढील ध्येय आपल्या विचारांच्या क्षेत्रात घुसखोरी करणे हे असेल.
न्यूरोटेक्नॉलॉजीचा वेगवान विकास आपल्या मेंदूच्या लहरी पकडण्याचा दावा करतो. हे आपल्या विचारांच्या गोपनीयतेबद्दल अपार शक्यता आणि भयावह चिंता दोन्ही समोर आणत आहे.
न्यूरोटेक्नॉलॉजीकडे स्वप्नपूर्ती म्हणून पाहिलं जातं. हे आपल्या संज्ञानात्मक क्षमता वाढविण्याच्या रोमांचक शक्यता खुल्या करते. याद्वारे आपण आपल्या इच्छेनुसार आपलं मन तयार करू शकतो. हे आपल्या समजुतीमध्ये क्रांती घडवू शकते. तसंच आपल्या मानसिक आरोग्यामध्ये मोठी सुधारणा करू शकते.
जवळून पाहिल्यास, आपल्याला न्यूरोटेक्नॉलॉजीची काळी बाजूही दिसते, जी भितीदायक आहे.
न्यूरोटेक्नॉलॉजी आमच्या गोपनीयता आणि विचार स्वातंत्र्यासाठी संभाव्य धोका आहे. चीनमधील काही अलीकडील अहवालांमध्ये एक त्रासदायक प्रवृत्ती आढळून आली आहे. अहवालानुसार, कर्मचाऱ्यांना ब्रेनवेव्ह-स्कॅनिंग कॅप घालण्यास सांगितलं जातं, ज्याद्वारे सरकारला त्यांच्या भावनिक स्थितीचा डेटा प्राप्त होतो. आपल्या संमतीशिवाय आपल्या भावना आणि हेतू किती प्रमाणात उघड होऊ शकतात, असा प्रश्न यातून निर्माण होतो.
सध्याच्या ब्रेनवेव्ह-सेन्सिंग उपकरणांचे प्रमाण आणि अचूकता मर्यादित आहे. हेडबँड किंवा दैनंदिन वस्तूंसारख्या ग्राहकांच्या अंगावर घालण्यायोग्य गॅझेटमध्ये एम्बेड केलेले सेन्सर आपल्या मानसिक स्थितीचे पैलू जसं की लक्ष, व्यस्तता, तणाव, आनंद किंवा दुःख डीकोड करू शकतात. पण ही उपकरणं आपलं मन वाचू शकत नाहीत किंवा जटिल विचार समजू शकत नाहीत.
जेव्हा आपण गोष्टींचा विचार करतो किंवा अनुभवतो तेव्हा आपल्या मेंदूतील विद्युत क्रिया शोधण्यासाठी ते इलेक्ट्रोएन्सेफॅलोग्राफी (EEG) सारख्या तंत्रांवर अवलंबून असतात.
संशोधक मूलभूत भावनात्मक डीकोडिंगच्या पलीकडे गेले आहेत. स्क्रीनवर जे प्रदर्शित केलं जाऊ शकतं त्यासह ब्रेनवेव्ह डेटा एकत्र करून ते इतर डेटाही ट्रॅक करू शकतात.
न्यूरोटेक्नॉलॉजीच्या युगात लोकांच्या मानसिक गोपनीयतेचं रक्षण करणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे. नावीन्यपूर्ण प्रगती आणि नैतिक विचारांमध्ये समतोल राखणं खूप महत्वाचं आहे. आपल्या कल्पना आपल्याच राहतील याची खात्री करून आपण न्यूरोटेक्नॉलॉजीच्या क्षेत्रात पुढे जायला हवं. हे तंत्रज्ञान प्रगत करत असताना, स्वतःचे मन वैयक्तिक ठेवण्याच्या मूलभूत मानवी हक्काचा आदर करणे अत्यावश्यक आहे.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
