NavIC Vs GPS: भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) काही वेळापूर्वीच आपला एनव्हीएस-०१ नेव्हिगेशन (एनएव्हीआयसी) उपग्रह प्रक्षेपित केला. या ठिकाणाचा शोध घेण्यासाठी भारताने पाठवलेल्या एनएव्हीआयसी सीरिजच्या नेव्हिगेशनचा हा एक भाग आहे.
श्रीहरिकोटा येथील सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून २,२३२ किलो वजनाच्या जीएसएलव्ही उपग्रहाचे उड्डाण झाले. भारतात एनएव्हीआयसी का महत्वाचे आहे आणि ते कोणते मुख्य फीचर्स उपलब्ध असेल आणि आतापर्यंत विनामूल्य उपलब्ध असलेल्या गुगल लोकेशन सेवेपेक्षा ते कसे वेगळे आहे
जाणून घ्या काय आहे एनएव्हीआयसी
सध्या आपण गुगल मॅप्स किंवा अॅपल मॅप्सचा वापर एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी जाण्यासाठी करतो, पण पृथ्वीच्या कक्षेत अमेरिकेने सोडलेल्या उपग्रहांमुळे ग्लोबल पोझिशनिंग सिस्टिम (जीपीएस) नावाची ही सेवा सध्या विनामूल्य उपलब्ध आहे, परंतु एनएव्हीआयसी मालिकेतील उपग्रहांच्या प्रक्षेपणानंतर भारताची स्वतःची जीपीएस सेवा असेल आणि आपल्याला अमेरिकन उपग्रहांवर अवलंबून राहावे लागणार नाही.
NavIC म्हणजे Navigation with Indian Constellation , भारतीय उपखंडातील दिशादर्शन असा त्याचा सर्वसाधारण अर्थ घेता येईल. ही प्रणाली भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था म्हणजेच इस्रो ने स्वबळावर विकसित केली आहे. ज्याप्रमाणे GPS प्रणाली काम करते त्याचप्रमाणे NavIC हे भारतीय उपखंडाच प्रभावीपणे काम करत आहे. NavIC कार्यान्वित होण्यासाठी एकुण आठ उपग्रह प्रक्षेपित करण्यात आले.
२००६ ला प्रकल्पावर कामाला सुरुवात झाली, २०११ पासून टप्प्याटप्प्याने उपग्रह प्रक्षेपित करण्यात आले.२०१८ ला NavIC दिशादर्शक प्रणाली पुर्ण क्षमतेने कार्यान्वित झाली आहे. भारताच्या सीमेपासून साधारण १५०० किलोमीटर अंतरापर्यंत जमीन, पाणी आणि अर्थात हवेत ही प्रणाली दिशादर्शनाचे अचूक काम करु शकते.
देशाची संरक्षण यंत्रणा पुर्ण क्षमेतेने सध्या NavIC दिशादर्शक प्रणालीचा वापर करत आहे. मात्र नागरी वापरासाठी याचा मर्यादीत वापर केला जात आहे. काही प्रमाणात सार्वजनिक बस वाहतुकीसाठी, मच्छिमारांना अलर्ट करण्यासाठी असलेल्या यंत्रणेत या प्रणालीचा वापर केला जात आहे. आता स्मार्टफोनमध्ये वापर हा पुढचा टप्पा असणार आहे.
या देशांची स्वतःची नेव्हिगेशन सिस्टीम आहे
ग्लोबल पोझिशनिंग सॅटेलाईटच्या बाबतीत भारताने उशीर केला असला तरी तो पूर्ण तयारी आणि चांगल्या तंत्रज्ञानासह आला आहे. विशेष म्हणजे भारताखेरीज सध्या फक्त अमेरिका, रशिया, युरोप आणि चीन कडे स्वत:चे लोकेशन ट्रेसिंग सॅटेलाईट आहेत. आतापर्यंत भारत अमेरिकन जीपीएसची मदत घेत आहे.
रशियाकडे स्वतःची ग्लोनास नेव्हिगेशन सिस्टीम आहे आणि चीनकडे भारतासारखीच बेईदोऊ ही प्रादेशिक नेव्हिगेशन सिस्टीम आहे. गॅलिलिओ नेव्हिगेशन सिस्टीम युरोपमध्ये काम करते.
एनएव्हीआयसी बद्दलच्या काही मनोरंजक गोष्टी
नेव्हिगेशन सिस्टीम विकसित करण्यासाठी भारताने एकूण ७ उपग्रह पृथ्वीच्या कक्षेत स्थापित केले आहेत.
हे सर्व उपग्रह पृथ्वीच्या पृष्ठभागापासून भारताशी सरळ रेषेत आहेत, कारण ही एक प्रादेशिक नेव्हिगेशन प्रणाली आहे आणि केवळ भारत आणि आजूबाजूच्या देशांचे स्थान शोधेल.
हे उपग्रह २३ तास, ५६ मिनिटे आणि ४ सेकंदात पूर्ण प्रदक्षिणा पूर्ण करतात, म्हणजे पृथ्वीचा नेमका कक्षीय कालावधी आहे त्यामुळे तो पूर्णपणे जुळतो.
एनएव्हीआयसी नेव्हिगेशन उपग्रहात तीन रुबिडियम अणुघड्याळे देखील आहेत, जे अंतर, वेळ आणि पृथ्वीवरील आपली अचूक स्थिती मोजतात.
अमेरिकन नेव्हिगेशन सिस्टीम (जीपीएस) ३१ उपग्रहांमधून मोजणी करून संपूर्ण जगाचे स्थान शोधून काढते, तर एनएव्हीआयसी केवळ ७ उपग्रहांसह भारत आणि आजूबाजूच्या देशांचे स्थान शोधेल.
येत्या काही वर्षांत इस्रो भारताच्या नेव्हिगेशन सिस्टीमचा विस्तार करण्याची योजना आखत आहे. सर्व भागांचे स्थान मिळविण्यासाठी २४ उपग्रहांची आवश्यकता आहे.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
