भारतातील रहस्यमय असा..हाडांचा सांगाड्यांचा रुपकुंड तलाव; संशोधनातून या गोष्टी आल्या समोर

जळगाव ः भारतामधील हिमालयाच्या शिखरांच्या मधोमध  एक वसलेले रूपकुंड तलाव हा रहस्यमय आहे. हा तलावाच्या बाबत अनेक कथांसाठी प्रसिध्द त्याच सोबत सांगाड्याचा तलाव देखील याची ओळख आहे तर मग जाणून घेवू या तलावाचे रहस्य..

हिमालायच्या कुशीतील रूपकुंड तलाव समुद्र सपाटीपासून सुमारे पाच हजार मीटर उंच आहे. हे सरोवर हिमालयातील त्रिशूल या नावाने ओळखले जाते. तीन शिखरांचा मध्यभागी हा तलाव असून येथून त्रिशूल दिसतो. उत्तराखंडच्या कुमाऊं प्रदेशात येणाऱ्या भारतातील सर्वात उंच पर्वतीय शिखरांमध्ये त्रिशूलची गणना केली जाते. रूपकुंड तलावाला एक सांगाडे लेक देखील म्हणतात, कारण त्याभोवती बरेच सांगाडे विखुरलेले आहेत.

सांगाड्यांची काय कथा आहे?

या तलावा बाबत अनेक कथा असून शतकानुशतक जुन्या राजा आणि राणीची कहाण्या आहेत. या तलावाजवळ नंदादेवीचे मंदिर असून नंदा देवी ही पर्वतांची देवी आहे. असा धारणा आहे. एक राजा आणि राणीने त्याला पाहण्यासाठी डोंगरावर चढण्याचा निर्णय घेतला, परंतु तो एकटा गेला नाही. त्याने सोबत  सैनिक नेले. त्यामुळे देवी संतापली आली विज कडाडली आणि त्या सर्वांवर ती विज पडली तेथेच त्यांना त्याचा मृत्यू झाला. त्याच वेळी, काही लोकांचा असा विश्वास आहे की सांगाडा हा त्या लोकांचा आहे ज्यांना साथीच्या रोगाचा शिकार झाला होता. 

इग्रंजानी पाहिले सर्व प्रथम 

काही लोक असे म्हणत असत की हे सैन्याचे लोक आहेत, जे बर्फाच्या वादळात अडकले. हा सांगाडा 1942 मध्ये प्रथम ब्रिटीश वनरक्षकाने पाहिला होता. त्यावेळी असे मानले जात होते की हे जपानी सैनिकांचे सांगाडे होते, जे दुसऱ्या महायुद्धात तेथे जात होते व तेथे अडकले होते.

सांगाड्यांचे रहस्य..

शेकडो काळापासून वैज्ञानिक या सांगाड्यांवर संशोधन करत आहेत. त्याचबरोबर दरवर्षी मोठ्या संख्येने पर्यटक या तलावाला भेट देतात. पर्यटनाला चालना देण्यासाठी उत्तराखंड सरकार त्यास “रहस्यमय तलाव” म्हणतो. हा तलाव बहुतांश गोठलेला असतो आणि या सरोवराचा आकार ऋतूनुसार बदलत राहतो. जेव्हा तलावावरील गोठलेले बर्फ वितळण्यास सुरवात होते, तेव्हा विखुरलेले मानवी सांगाडे येथे दिसतात.बर्‍याच वेळा या हाडे पूर्ण मानवी अवयवांसह असतात जसे की शरीर चांगले संरक्षित आहे. आतापर्यंत सुमारे 600-800 लोकांचे सांगाडे येथे सापडले आहेत. 

सांगाडा तलाव कसा बनला?

या सांगाड्या तलावावर आंतरराष्ट्रीय स्तरावर अभ्यास झाला आहे. यात या सांगाड्यांमध्ये केवळ भारतच नाही तर ग्रीस आणि दक्षिण पूर्व आशियामधील लोकांचा सांगाडादेखील आहे. नेचर कम्युनिकेशन्स पोर्टलवरील या नवीन संशोधनातून या सांगाड्यांचा इतिहास काय आहे हे उघड झाले.  

- या तलावाची यापूर्वी कधीच चौकशी केलेली नाही. यामागचे कारण असे आहे की या भागात बरेच लँडस्केप केलेले क्षेत्र आहेत. अनेक पर्यटकांनी सांगाड्याचे भाग नेले आहेत.

-  आतापर्यंत एकूण 71 सांगाड्यांची चाचणी केली आली, त्यात काही कार्बन डेटिंगचे होते, तर काहींचे डीएनए चाचण्या होत्या. कार्बन डेटिंग चाचणी दर्शवते की कोणताही अवशेष किती जुना आहे.

- या चाचणीत असे आढळले आहे की हे सर्व सांगाडे एकवेळचे नाही.  तसेच विविध जातींचे आहेत. यामध्ये महिला आणि पुरुष दोघांचेही सांगाडे आहेत. बहुतेक सांगाड्यांवरील संशोधनात असे आढळले आहे की ज्या व्यक्तींचे हे सांगाडे होते ते बहुतेक निरोगी होते.

- तपासणी दरम्यान असेही आढळले की या सांगाड्यांमध्ये काही संबंध नव्हता, कारण पूर्वी सांगाड्यांचा हा समूह एक कुटुंब मानला जात होता. संशोधनात हे स्पष्ट झाले होते की हे लोक एकाच कुटुंबातील नाहीत, कारण त्यांच्या डीएनएमध्ये समानता आढळली नाही.

- तपासणीत या सांगाड्यांमध्ये कोणताही जीवाणू किंवा आजार उद्भवणारा विषाणू आढळला नाही. याचा अर्थ असा की काही आजारामुळे त्यांचा मृत्यू झालेला नाही. 

यापैकी बहुतेक सांगाडे भारत आणि आसपासच्या देशांचे आहेत. ते दक्षिण पूर्व आशियातील असल्याचे मानले जाते, त्यातील काही ग्रीसच्या बाजूने आढळले. चीनच्या बाजूला असलेल्या भागातूनही सांगाडा असल्याची माहिती समोर आली आहे. 

- सर्व सांगाडे एकत्र किंवा एकाच वेळी आलेले नाही. भारत आणि आसपासच्या भागातील देशातील  मानवी जातीचे हे सांगेड आहेत.  7 व्या आणि 10 व्या शतकादरम्यान या ठिकाणी आले आहे. त्याच वेळी, ग्रीस व आजूबाजूच्या परिसरातील सांगाडे 17 व 20 व्या शतकादरम्यान तेथे पोचले. चीनचा सांगाडासुद्धा नंतर तिथे पोचला.

- यावरून हे स्पष्ट झाले आहे की तेथे आढळलेले सांगाडे वेगवेगळ्या अपघातांचे बळी आहेत. परंतू येथे कोणते अपघात झाले याबद्दल कोणतीही स्पष्ट माहिती अद्याप उपलब्ध नाही. त्यात काही सांगाड्यांच्या हाडांमध्ये फ्रॅक्चर आढळले आहेत, जे पडल्यामुळे होऊ शकतात. यावरून हे अनुमान काढले जाऊ शकते की कदाचित हे लोक वादळात अडकले होते, परंतु या सर्व गोष्टी सिद्ध झाल्या नाहीत.