असे म्हटले जाते की, गुन्हेगारी ही अशी दलदल आहे की त्यातून बाहेर पडणे जवळपास अशक्य आहे. ज्या हातांनी शस्त्रे उभी केली ते पुन्हा कधीच सामाजिक जबाबदाऱ्या उचलू शकत नाहीत. बर्‍याच प्रकरणांमध्ये या गोष्टी बरोबर असल्याचे सिद्ध केले जाऊ शकते, परंतु बिपुल कलिताने या गोष्टी पूर्णपणे चुकीच्या असल्याचे सिद्ध केले. एकेकाळी अतिरेकी म्हणून ओळखला जाणारा बिपुल आज उद्योजक म्हणून ओळखला जातो.
ही कथा आहे लेफ्टनंट बिपुल कलिता या अतिरेक्याची, जो एकेकाळी बंदी घातलेली संघटना उल्फाशी संबंधित होता, ज्याने एकेकाळी हातात बंदूक घेऊन समाजाशीच वैर केले होते. पण त्याला कधीच उशीर झाला नाही, संध्याकाळपर्यंत तो घरी परत येऊ शकतो असा त्याचा विश्वास होता. त्यांनीही काळाबरोबर समजूतदारपणा दाखवला आणि मुख्य प्रवाहात परतले.
आजच्या तारखेला ते आसाममधील शिवसागर येथील आपल्या गावातील कचरा साफ करण्याबरोबरच समाजातील घाण दूर करण्याचा उद्योगही चालवत आहेत. ५० वर्षीय बिपुल कलिता यांनी 'संप्रभु असम' स्थापन करण्याचे त्यांचे स्वप्न साकार करण्यासाठी जवळपास १२ वर्षे युनायटेड लिबरेशन फ्रंट ऑफ आसाम (उलफा) साठी काम केले.
सन 2000 मध्ये त्यांनी शस्त्रे सोडून पत्नी आणि दोन मुलींसह राज्याच्या पूर्व भागात आपल्या मूळ गावी राहण्याचा निर्णय घेतला. सुरुवातीची काही वर्षे विचित्र नोकर्‍या केल्यानंतर, कलिताने 2016 मध्ये उद्योजक होण्याचे ठरवले आणि सात-आठ भागीदारांसह घरोघरी कचरा संकलन सुरू केले.
एका अहवालानुसार, कलिता यांनी शिवसागर शहरातील 14 वॉर्डांमध्ये कचरा उचलण्याचे काम सुरू केले. त्यांनी आपल्या सहकाऱ्यांसोबत दिब्रुगडमध्ये कचऱ्याची योग्य विल्हेवाट लावण्यासाठी जनजागृती मोहीम राबवली. सुरुवातीला ते सात-आठ लोक होते, त्यापैकी बहुतेकांना नोकरी योग्य वाटली नाही म्हणून ते सोडून गेले. बिपुलने त्याच्या 'रूपांतर' NGO सोबत एकट्याने ते चालू ठेवले आणि लवकरच इतर सहा नागरी संस्थांची मदत मिळाली.
बिपुल कलिता यांच्याकडे चालक आणि इतर सहकार्‍यांसह सात वाहने आणि कर्मचारी आहेत. कलिता त्यांच्या आसाममधील स्वयंसेवी संस्थेच्या माध्यमातून शहरी भागात घरोघरी जाऊन कचरा गोळा करतात आणि त्यांचे कर्मचारी या कचऱ्याची विल्हेवाट लावतात. कलिता यांनी सांगितले की, '20-25 महिलाही त्यांच्यासोबत काम करतात. कचरा गोळा करण्याव्यतिरिक्त, त्यांच्याकडे दोन मशिन आहेत ज्या कचऱ्याचे खतात रुपांतर करतात. हे शिवसागर म्युनिसिपल बोर्डाने बसवले होते.
जेव्हा कलिताने लढाऊ पक्ष सोडून काहीतरी करण्याचा निर्णय घेतला तेव्हा त्याच्यासमोर सर्वात मोठे आव्हान होते ते पैशाची कमतरता. आर्थिक चणचण हे त्यांच्यासाठी सर्वात मोठे आव्हान बनले कारण त्यांचा उपक्रम केवळ घरे आणि व्यावसायिक इमारतींमधून गोळा केलेल्या नाममात्र मासिक शुल्कावर अवलंबून आहे.
कलिता यांनी सांगितले की, 'त्याला प्रत्येक कुटुंब दरमहा 60 रुपये मिळतात, त्यापैकी 10 रुपये तो महापालिका मंडळाला देतो. व्यावसायिक इमारती मासिक शुल्काच्या दृष्टीने थोडे जास्त देतात परंतु त्यांना त्यातील 50 टक्के रक्कम मंडळाला भरावी लागते. ते म्हणाले, "म्युनिसिपल बोर्डाने कर माफ करावे, जेणेकरून आम्हाला आणखी काही लाभ मिळू शकतील, असे त्यांचे आवाहन आहे."
आपल्या मागील आयुष्याबद्दल खंत व्यक्त करताना कलिता म्हणाले, 'आता काळ बदलला आहे. त्याने शस्त्र हाती घेतले तेव्हाचे वय वेगळे होते. ते आता संघटना आणि सरकार यांच्यात शांतता चर्चेचा पाठपुरावा करत आहेत, परंतु नवी दिल्लीतील काही भेटी वगळता काहीही झाले नाही.' कलिता म्हणाले , 'त्यांच्यासारख्या अनेकांनी आत्मसमर्पण केल्यानंतर त्यांना सरकारकडून कोणतीही आर्थिक मदत मिळाली नाही. प्रशासन सहानुभूतीने मदत करेल, अशी अपेक्षा त्यांनी व्यक्त केली.
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
