अर्थमंत्री निर्मला सीतारमण (Nirmala Sitharaman) मंगळवारी म्हणजेच 01 फेब्रुवारी रोजी देशाचा सर्वसाधारण अर्थसंकल्प (Union Budget ) सादर करणार आहेत, अशा स्थितीत अर्थसंकल्पात लागू होणार्‍या करांवर सर्वसामान्य आणि नोकरदारांच्या नजरा लागून राहिलेल्या आहेत. प्रत्येक वेळी अर्थसंकल्पात सर्वसामान्यांची नजर कर (Types Of Taxes) या शब्दावर सर्वाधिक असते, परंतु प्रत्येक कराचा अर्थ खूप वेगळा असतो. करासाठी वेगवेगळ्या संज्ञा का वापरल्या जातात आणि त्यांचा अर्थ काय ते आपण यामधून जाणून घेऊया. (Union Budget 2022 Live Updates)
अनेक प्रकारचे आहेत कर
टॅक्सचा सरळ अर्थ असा आहे की, जो प्रत्येक सामान्य माणसासाठी अनिवार्य आहे. जेणेकरून सरकारी योजना चालू राहतील. व्यापकपणे बोलायचे झाल्यास, कर दोन श्रेणींमध्ये विभागले जातात. (Direct & Indirect Tax) प्रत्यक्ष कर आणि अप्रत्यक्ष कर. प्रत्यक्ष कर म्हणजे जो थेट घेतला जातो. आयकर, शेअर किंवा इतर मालमत्तेवरील उत्पन्नावरील कर, कॉर्पोरेट कर, वारसा मिळालेल्या मालमत्तेवरील कर या वर्गवारीत येतात.
हे आहेत अप्रत्यक्ष कर
याशिवाय कराची दुसरी श्रेणी अप्रत्यक्ष कर आहे. तो थेट सामान्य माणसांकडून घेतला जात नाही, पण तो कोणत्या ना कोणत्या मार्गाने सामान्य माणसालाच द्यावा लागतो. उदाहरणार्थ अबकारी कर, जीएसटी, कस्टम टॅक्स. हा कर थेट जात नाही, परंतु कोणत्याही प्रकारच्या सेवा किंवा खरेदीवर हा कर भरावा लागतो.
आयकर समजून घ्या
टॅक्सबद्दल (Tax) बोलताना जो शब्द सतत ऐकायला मिळतो तो म्हणजे इन्कम टॅक्स. याचा अर्थ साधा आहे. हा कर जनतेच्या उत्पन्नावर जातो. पगाराप्रमाणे गुंतवणुकीवर कर. यामध्ये वेगवेगळ्या उत्पन्नाच्या आधारे वेगवेगळा कर आकारला जातो. (Income Tax)
कॉर्पोरेट टॅक्स नावाचा कर
त्याचा संबंध सामान्य लोकांशी नसून कंपन्यांवर लावलेला कर आहे. बड्या कॉर्पोरेट (Corporate Tax) कंपन्या हा कर थेट सरकारला देतात. ही नेहमीच मोठी रक्कम असते. याशिवाय कंपन्यांना आणखी एक कर भरावा लागतो, ज्याला किमान पर्यायी कर म्हणतात. ही कंपनी तिच्या नफ्यावर टक्केवारी देते.
सेस आणि अधिभार म्हणजे काय
सेस आणि अधिभार हे देखील करांबद्दल बोलताना शब्द येतात. सेस म्हणजे विशिष्ट उद्देशासाठी पैसे जमा करण्यासाठी उपकर लावला जातो. उदाहरणार्थ स्वच्छ भारत उपकर किंवा स्वच्छ पर्यावरण उपकर. त्यांचा दर 0.5 % आहे. त्याच वेळी, अधिभार हा आयकरावरील कर आहे. त्याचा दर कर दायित्वाच्या आधारावर निश्चित केला जातो.
अबकारी आणि सीमा शुल्क देखील कराच्या श्रेणीत
उत्पादन शुल्क म्हणजेच उत्पादन शुल्क काही काळ GST अंतर्गत घेतले जात आहे. हे अशा प्रकारे समजू शकते की, बाजारात जाऊन आपण लहान ते मोठे जे काही उत्पादन खरेदी करतो, त्यावर सरकारला कर भरावा लागतो. हे उत्पादन शुल्क आहे, जे स्वतःच्या देशात बनवलेल्या उत्पादनावर आकारले जाते. दुसरीकडे, सीमाशुल्क म्हणजे देशाबाहेरून आयात केलेल्या मालावर आकारले जाते.
कधी गुंतवाल शेअर्समध्ये पैसे
या सर्व श्रेणींव्यतिरिक्त, कराची आणखी एक श्रेणी आहे, ज्याला सिक्युरिटीज ट्रान्झॅक्शन टॅक्स किंवा सिक्युरिटीज ट्रान्झॅक्शन टॅक्स असे म्हणतात. जेव्हा तुम्ही पैसे शेअर ( Investment In Share Market ) बाजारात गुंतवता, जसे की शेअर्स खरेदी करणे किंवा विकणे, तेव्हा हा कर भरावा लागतो. म्युच्युअल फंडातील (Mutual Funds ) गुंतवणूकही याच प्रकारात येते, ज्यावर आपल्याला सरकारला काही विशिष्ट कर भरावा लागतो.
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
