चार महिने काम; बाकी हे धर अन् ते सोड!; बेरोजगारांची फौज

सडक अर्जुनी (जि. गोंदिया) : १५ ऑगस्‍ट १९९२ रोजी सडक अर्जुनी तालुक्‍याची निर्मिती झाली. २९ वर्षे लोटूनही तालुक्यात एमआयडीसी नसल्‍याने येथील विकास शून्‍य आहे. राेजगाराची साधने उपलब्‍ध नाहीत. त्यामुळे पोटासाठी अनेकांना स्थलांतर करावे लागते. हे चित्र कधी पालटेल, असा प्रश्‍न तालुकावासीयांना पडला आहे. सडक अर्जुनी शहर राज्य महामार्ग क्रमांक सहावर आहे. त्यामानाने तालुक्याचा विकास शून्य आहे. या आदिवासीबहुल तालुक्यात शेती हाच नागरिकांच्या जगण्याचा एकमेव आधार आहे.

धानपट्टा म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या भागातील नागरिकांच्या हाताला फक्त चार महिने काम मिळते. उर्वरित आठ महिने त्यांना हे धर, ते सोड अशीच कामे करावी लागतात. पावसाळ्याच्या दिवसांत चार महिने गावी आणि उर्वरित दिवस कामाच्या शोधात शहरात बस्तान असल्याने मुलांचे शिक्षणही धड होत नाही. नावाला एकमेव बुरड व्यवसाय आहे. परंतु बदलत्या काळात सूप, टोपल्या, परडी, तट्टे यांना मागणीच नाही. त्यातही शासनाकडून या व्यवसायासाठी बांबू उपलब्ध होत नाही. त्यामुळे एमआयडीसीची निर्मिती होऊन रोजगारांची गंगा प्रवाहित व्हावी, ही एकमेव आशा नागरिकांना आहे. स्थानिक लोकप्रतिनिधींनी याकडे जातीने लक्ष देऊन तालुक्याचा औद्योगिकदृष्ट्या विकास करणे गरजेचे आहे.

सडक अर्जुनी आदिवासी, नक्षलग्रस्‍त तालुका आहे. येथील नागरिकांचा मुख्य व पारंपरिक व्‍यवसाय शेती आहे. मात्र, निसर्गाच्या अवकृपेमुळे पाहिजे त्या प्रमाणात शेतीतून उत्पन्न घेता येत नाही. शेतीव्‍यतिरिक्त काेणतेही उद्योगधंदे नाहीत. त्यामुळे शेतीची कामे आटोपल्यानंतर शेतकरी, शेतमजूर इतकेच नव्‍हे तर युवकही रोजगारासाठी शहराकडे धाव घेतात. तालुकावासीयांचे होणारे स्‍थलांतर थांबावे, याकरिता तालुक्यात एमआयडीसी उभारून परिसराचा औद्याेगिक विकास करण्याची मागणी जोर धरत आहे.

१०८ गावे, परंतु रोजगार शून्य

तालुक्‍यात १०८ गावांचा समावेश असताना उद्योग शून्य आहे. लाेकसंख्या १ लाख १५ हजार ५९४ आहे. एकूण कुटुंब संख्या २५ हजार ६६ असून त्यात १४ हजार ४३३ दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंब आहेत. तीन-चार गावांमध्ये बुरड व्यवसाय आहे. त्या माध्यमातून बुरड कामगार सूप, टोपल्या, तट्टे आदी वस्‍तू तयार करून त्यावर उदरनिर्वाह चालवितात. त्यांना शासनाकडून वेळेवर बांबूदेखील उपलब्ध होत नाही. काेराेनामुळे त्यांच्या व्यवसायावर परिणाम झाला. भौगोलिक क्षेत्र ५५१३२.०० हेक्टर आर. असून सिंचनाखालील क्षेत्र १२७५२५.०० हेक्टर आहे. ८८.२९.०० हेक्टर क्षेत्र कोरडवाहू आहे. १९८६५.०० हेक्टर खरीप पिकाखालील आहे. ३३.७५.१५ हेक्टर रब्बी पिकाखालील असून, ११२४५.७७ हेक्टर क्षेत्र उन्‍हाळी पिकाखालील आहे.

२९ वर्षांपासून ठोस पाऊल नाही

शेती निसर्गाच्या लहरीपणावर अवलंबून आहे. शेती पिकली नाही तर शेतकरी कर्जबाजारी होतो. परिणामी शेतकऱ्यांवर आत्महत्येची वेळसुद्धा येते. शेतीची कामे आटोपल्यानंतर शेतमजूर, युवक, शेतकरी रोजगारासाठी शहराकडे धाव घेतात. कोराेना काळात नागरिकांचा रोजगार व उदरनिर्वाहाचा प्रश्‍न निर्माण झाला. तालुक्यात कोणतेही लघु किंवा मोठे उद्योग नाहीत, परिणामी दिवसेंदिवस बेराेजगारांची संख्या वाढत आहे. रोजगारासाठी मोठ्या शहरात, दुसऱ्या राज्यात स्‍थलांतरित होत आहेत. येथील मजुरांच्या स्‍थलांतरणामुळे त्यांच्या मुलांच्या शिक्षणावर परिणाम होत आहे. तालुक्याच्या निर्मितीला २९ वर्षे पूर्ण झाली. परंतु शासनातर्फे अद्याप काेणतेही ठोस पाऊल उचलण्यात आले नाही.