झोपेचा अभ्यास

आरोग्य सांभाळताना

डॉ. विराज वैद्य,संस्थापक, मेधा-एआय

आपल्या नॉन-स्टॉप जगात, जिथे दैनंदिन जीवनाची घाई आपल्या विश्रांतीवर परिणाम करते, आपल्या झोपेची गुणवत्ता समजून घेणे महत्त्वाचे आहे.

झोपेच्या अभ्यासात काय होते?

झोपेचा अभ्यास, किंवा पॉलिसोम्नोग्राफी ही रात्रभराची परीक्षा आहे, जी डॉक्टरांना झोपेच्या वेळी तुमच्या शरीरात काय होते ते पाहण्याची परवानगी देते. हॉटेलच्या खोलीसारखे वाटेल इतके आरामदायक असलेल्या एका विशेष प्रयोगशाळेत आयोजित केलेल्या अभ्यासामध्ये डोके, छाती, हातपाय आणि बोट यासह तुमच्या शरीराच्या विविध भागांवर लहान सेन्सर लावणे समाविष्ट आहे. हे सेन्सर्स झोपेच्या वेळी अनेक शारीरिक कार्यांचे निरीक्षण करतात, जसे की मेंदूच्या लहरी, तुमच्या रक्तातील ऑक्सिजनची पातळी, हृदय आणि श्वासोच्छवासाचे दर आणि डोळ्यांच्या आणि पायांच्या हालचाली.

गोळा केलेला डेटा झोपेच्या विकारांच्या स्पेक्ट्रमचे अनावरण करू शकतो :

स्लीप एप्निया : झोपेच्या अभ्यासादरम्यान निदान झालेली कदाचित सर्वांत सामान्य समस्या, जिथे झोपेच्या दरम्यान श्वासोच्छ्‌वास वारंवार थांबतो आणि सुरू होतो.

निद्रानाश : दैनंदिन जीवनातील सर्व पैलूंवर परिणाम करणाऱ्या या आजारात झोपणे कठीण होणे.

नार्कोलेप्सी : दिवसा प्रचंड तंद्री आणि अचानक झोप येणे यांचा समावेश होतो.

या विकारांमुळे तुमची दैनंदिन ऊर्जा, मानसिक क्षमता आणि एकूण आरोग्यावर लक्षणीय परिणाम होऊ शकतो.

झोपेचा अभ्यास का महत्त्वाचा?

झोप अन्न आणि हवेइतकीच महत्त्वाची आहे. योग्य झोपेशिवाय, तुमच्या शरीराला ऊती दुरुस्त करण्याची, स्मृती मजबूत करण्याची किंवा माहितीवर प्रभावीपणे प्रक्रिया करण्याची संधी नसते. झोपेच्या विकारांकडे लक्ष दिले जात नाही; परंतु ते आरोग्यावर लक्षणीय परिणाम करू शकतात. स्लीप ॲप्नियासारख्या परिस्थितींवर उपचार न केल्यास, हृदयरोग आणि मधुमेह यांसारख्या गंभीर आरोग्य समस्या उद्‍भवू शकतात. झोपेचा अभ्यास सर्वोत्तम उपचार निर्धारित करण्यात मदत करू शकतो, ज्यामध्ये जीवनशैलीतील बदल, श्वासोच्छ्‌वासाला मदत करण्यासाठी उपकरणे किंवा औषधांचा समावेश असू शकतो.

तुम्हाला या समस्या जाणवत असतील, तर झोपेच्या अभ्यासाचा विचार करा : जोरात घोरणेे; वारंवार झोपेतून उठणे, श्वास अडकणे; रात्रभर झोप असूनही दिवसा जास्त झोप लागणे; झोपेची सतत अडचणीमुळे दैनंदिन कामांवर परिणाम.

झोप गुणवत्ता मूल्यांकन

खालील प्रश्नांची ‘होय’ किंवा ‘नाही’ अशी उत्तर द्या :

तुम्हाला अनेकदा रात्री झोप येण्यास त्रास होतो का?

तुम्हाला रात्री वारंवार जाग येते आणि नंतर झोप येण्यास त्रास होतो का?

उठल्यावरही थकल्यासारखे वाटते का किंवा ताजेतवाने वाटत नाही का?

रात्रभर झोपूनही दिवसा झोप येते का?

तुम्ही घोरता, किंवा झोपेत विचित्र वागता, असे इतरांनी सांगितले आहे का?

तुम्ही यापैकी दोन किंवा अधिक प्रश्नांना 'होय' उत्तर दिले, तर तुमच्या डॉक्टरांशी झोपेच्या अभ्यासावर चर्चा करणे फायदेशीर ठरेल.